Wpis czytelnika: Jak działa renta dożywotnia i czy to dobre rozwiązanie?

Na start kilka ważnych spraw:

• ten artykuł napisał jeden z moich najbardziej aktywnych czytelników, podpisujący się w komentarzach pseudonimem z17
• inni czytelnicy się go domagali

• dotyczy dożywotniej wypłaty środków przez firmę ubezpieczeniową
• nie dotyczy ani świadczeń ze strony państwa, ani produktów powiązanych z zamianą prawa własności do nieruchomości na dożywotnią wypłatę środków 

W krajach rozwiniętych renta dożywotnia to dojrzalszy i lepiej uregulowany produkt (ang. life annuity). W Polsce dopiero zaczynamy przyglądać się tematowi gwarantowanych, dożywotnich wypłat z prywatnych środków, ostatnio również w kontekście Pracowniczych Programów Kapitałowych (PPK).

Oddaję głos z17 🙂

Renta dożywotnia – informacje wstępne

Deal z towarzystwem ubezpieczeniowym dotyczący przyszłej wypłaty prywatnej emerytury (renty dożywotniej) jest działaniem opartym na zakładzie.

O ile wpłacając pieniądze jakiejkolwiek instytucji finansowej liczymy po prostu na ich pomnożenie, o tyle tutaj pierwszoplanową rolę odgrywa zakład o to, jak długo pożyjemy na emeryturze.

Ubezpieczyciel gwarantuje nam wypłatę dożywotniego świadczenia, ale jeśli umrzemy np. po roku pobierania takiej renty, pozostały kapitał najczęściej (choć nie zawsze) przepada.

Należy mieć świadomość tego, że ubezpieczyciele bardzo słabo pomnażają nasze pieniądze, najchętniej pełniąc rolę bardzo drogiego pośrednika, jak również uwielbiają stosować mnogie opłaty i prowizje, często skrzętnie poukrywane przed klientem.

Z czysto praktycznego punktu widzenia najlepszą strategią byłoby zatem oszczędzanie pieniędzy poza rynkiem ubezpieczeniowym i zgłoszenie się do danego towarzystwa już z uskładaną sumką, po to by wykupić rentę dożywotnią. Czyli założenie się z nim o to, czy pożyjemy długo (nasz zysk), czy też krótko (zysk ubezpieczyciela).

Niestety, jest to dziś albo niemożliwe, albo nieopłacalne. Towarzystwa ubezpieczeniowe gremialnie odchodzą od rent dożywotnich, uznając, że wbudowane w ten produkt ryzyko długowieczności jest zbyt duże. Rząd polski mimo usilnych prób nie zdołał namówić branży do przedstawienia oferty takich emerytur dla uczestników przygotowywanego programu PPK.

Oferta

Oferta prywatnych emerytur (rent dożywotnich) na polskim rynku jest dziś zatem bardzo słaba.

Produkty te z zasady nie są promowane, a w „emerytalnych” kampaniach reklamowych ubezpieczycieli występują umowy oparte na zakupie jednostek funduszy inwestycyjnych, które z prywatną emeryturą nie mają nic wspólnego.

Przystępując do poszukiwania interesującej nas polisy musimy z góry mieć na względzie kilka istotnych zmiennych:

• OWU (Ogólne Warunki Ubezpieczenia) produktu o tej samej nazwie mogą się wielokrotnie zmieniać. Produkt, który kiedyś był bardzo dobry, obecnie może być nic nie wart
• niektóre towarzystwa prezentują swoim klientom skrajnie ogólnikowe OWU, odsyłając w nich do postanowień zawartych bezpośrednio w polisie. Sprawia to, że nie da się powiedzieć czegokolwiek o takim produkcie (nawet jeśli testowo go zamówimy mając na względzie możliwość bezkosztowej rezygnacji w ciągu 30 dni, to przysłana nam polisa będzie zawierała rozwiązania indywidualne, a inny klient, nawet będący w tym samym wieku, może otrzymać zupełnie inne warunki)
• stopień zagmatwania produktu na poziomie OWU (a miejscami także celowej ogólnikowości) bywa tak wysoki, że najlepszy ekspert ubezpieczeniowy rozłoży bezradnie ręce i nie będzie w stanie go ocenić bez wielokrotnej nużącej korespondencji z towarzystwem na temat wykładni OWU

Renta dożywotnia – zasady generalne

W przypadku zawarcia umowy z ubezpieczycielem o wypłatę przyszłej renty dożywotniej , towarzystwo może nam z góry zagwarantować konkretną wysokość tego świadczenia określoną w PLN lub też tylko sam mechanizm jego wyliczenia.

Są również na rynku polisy, gdzie mamy w OWU zaledwie mgławicową obietnicę przedstawienia w przyszłości możliwości wypłaty z uskładanego kapitału renty dożywotniej, na niewiadomych warunkach. Takie produkty należy od razu odrzucić, bo na 99,9% ta przyszła propozycja nie będzie interesująca.

Renta dożywotnia – zasady szczegółowe

Jeśli decydujemy się na zakup polisy przyszłej renty dożywotniej musimy mieć świadomość kilku związanych z nią reguł:

• im wcześniej zdecydujemy się na zakup tego produktu, tym składki będą niższe
• prawie na pewno nasza polisa będzie obejmowała nie tylko wypłatę w przyszłości świadczenia emerytalnego, ale też szereg funkcji ochronnych (ubezpieczenie na życie, NNW itp.), które nie są za darmo. Należy pieczołowicie przeanalizować koszt tych dodatków (z uwagi na nieprzejrzyście napisane OWU niestety nie zawsze jest to możliwe)
• koszty rezygnacji z polisy w pierwszych kilku latach jej posiadania mogą być bardzo wysokie
• zyskowność polisy jako takiej, czyli przyrost jej wartości w czasie będzie albo niegwarantowany i zależny od rynków kapitałowych albo bardzo skromny (oparty na tzw. technicznej stopie zwrotu)

Konkretny produkt

Z uwagi na brak standaryzacji oferowanych w Polsce polis z rentą dożywotnią i rynek przypominający miejscami „wolną amerykankę”, nie jest możliwe rzetelne porównanie różnych produktów. Zbyt mocno się one od siebie różnią.

W celu poglądowym chciałbym przedstawić jedną ofertę, która wyróżnia się czytelnie napisanym i zrozumiałym OWU. W żadnym wypadku analiza ta nie stanowi całościowej rekomendacji dla tego produktu. Chodzi o TU Pramerica „Ubezpieczenie na życie z gwarantowaną emeryturą” (OWU z dn. 01.01.2016r.).

Najważniejsze cechy produktu

Z góry zagwarantowana w polisie wysokość comiesięcznego świadczenia. Jego ostateczna wysokość jest zależna od przyjmowanych (bądź odrzucanych) przez klienta corocznych waloryzacji składki, stopy zysku towarzystwa oraz ewentualnego podniesienia kapitału polisy (OWU przewiduje taką możliwość co 5 lat, na wniosek klienta).

Możliwość zakupu polisy w trzech wariantach – do 60 roku życia, do 65 roku życia i do 70 roku życia. Wypłata renty dożywotniej jest mimo to gwarantowana już od 60 roku życia (a zatem posiadając polisę do 70 roku życia możemy zażyczyć sobie wypłaty nawet 10 lat wcześniej, oczywiście uskładany kapitał i wysokość comiesięcznego świadczenia będą w takim przypadku znacznie mniejsze).

Wypłata świadczenia jest dożywotnia, a jednocześnie gwarantowana do 75 roku życia. Oznacza to, że jeśli umrzemy wcześniej, wskazana przez nas osoba będzie pobierać nasze świadczenie do chwili, kiedy sami osiągnęlibyśmy 75 rok życia.

Polisę można zlikwidować (wykupić) w trakcie oszczędzania na emeryturę, albo przekształcić w polisę bezskładkową, albo wziąć pod nią pożyczkę finansową od Towarzystwa. Podobnie jak w każdym innym towarzystwie ubezpieczeniowym nie są to rekomendowane i szczególnie korzystne dla klienta rozwiązania.

Polisa zawiera obowiązkowy komponent ubezpieczenia na życie. W przypadku śmierci przed przejściem na emeryturę osoba wskazana przez klienta (uposażona) otrzymuje sumę ubezpieczenia na życie albo wartość wykupu - w zależności od tego która z nich jest wyższa. Polisy do 70 roku życia mają sumę ubezpieczenia na życie obniżoną o połowę.

Na jaką wysokość prywatnej emerytury możemy tutaj liczyć? W jaki sposób jest ona  wyliczana?

Składki są zależne od wieku, w którym zawieramy umowę polisy oraz naszej decyzji do kiedy chcemy ją opłacać (wspomniane wcześniej trzy warianty – do 60 , 65 i 70 r.ż.).

Kalkulowany w momencie zawierania polisy jej przyszły kapitał (wyliczony w oparciu o gwarantowaną tzw. techniczną stopę zwrotu) jest następnie dzielony przez 250 (opcja polisy do 60 r.ż), lub przez 216 (opcja polisy do 65 r.ż.) lub przez 181 (opcja polisy do 70 r.ż.). W ten sposób uzyskujemy gwarantowaną wysokość naszej renty dożywotniej, która jest wpisywana do umowy polisy. Współczynniki emerytalne są nieznacznie korzystniejsze niż w ZUS-ie.

Należy wspomnieć, że metoda wyliczania świadczenia w Pramerice jest również wspólna dla obu płci, co wymusiła w 2012 roku Unia Europejska (wcześniejsze polisy ją różnicowały, co skutkowało korzystniejszymi warunkami dla znacznie krócej żyjących mężczyzn).

Czytelnikom bliżej zainteresowanych tym konkretnym produktem rekomenduję wnikliwe przeczytanie OWU, które jest dostępne tutaj.

Jednocześnie jeszcze raz podkreślam, że OWU produktów ubezpieczeniowych zmieniają się bardzo często, również i w tym przypadku (aktualne OWU obowiązuje od 1 lipca 2017r., poprzednie OWU przyjęto 1 stycznia 2016r.) , a każda zmiana może (choć wcale nie musi) skutkować wywróceniem w powietrze konstrukcji i wcześniejszych zalet danego ubezpieczenia.

Kilka słów na koniec

Z tej strony ponownie Michał. Wielkie dzięki dla z17 za podjęcie się tego trudnego tematu.
Innym dostawcą gwarantowanej renty dożywotniej opartej o nasze oszczędności jest towarzystwo ubezpieczeń Aviva (więcej).

Moje pierwsze wrażenie jest takie, że ten rynek jest w Polsce bardzo niszowy. Nie jestem niestety w tym obszarze specjalistą.

W pewnym sensie podobny mechanizm dożywotniej wypłaty (bez dziedziczenia) oferuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Emerytura z powszechnego systemu to taka dożywotnia renta z uzbieranych składek gwarantowana przez państwo.

Zupełnie innym produktem jest renta dożywotnia pochodząca z przeniesienia prawa własności do nieruchomości na wyspecjalizowany fundusz hipoteczny. Totalnie się na tym nie znam.

Oczywiście mechanizm renty dożywotniej to jedna z możliwości. Oszczędzający może zdecydować się zarządzać swoim kapitałem emerytalnym we własnym zakresie i samodzielnie organizować wypłaty. Bierze wtedy na siebie dodatkowe sprawy administracyjne oraz ryzyko, że oszczędności nie wystarczą na cały okres emerytury (ryzyko długowieczności).

Moje decyzje

Moje długoterminowe oszczędności utrzymuję już na IKE z funduszami inwestycyjnymi NN TFI (które polecam) oraz na IKZE z rachunkiem maklerskim (polecam również IKZE w NN TFI).

Co roku w szczegółach opisuję swoje decyzje i wyniki na IKE (więcej), IKZE (więcej) i łącznie na obu kontach emerytalnych, które lubię nazywać portfelem emerytalnym (więcej).

Jestem jeszcze głęboko na etapie akumulowania oszczędności (mam 36 lat) i nie zgłębiam szczególnie intensywnie tematu wypłacania i konsumowania środków w ramach dożywotniej emerytury. Tym bardziej dziękuję z17, że trochę go przybliżył.

Na zakończenie

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, PPE, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.