Czy warto wpłacać składkę dodatkową do pracowniczego programu emerytalnego?

Pracownicze programy emerytalne (PPE) opierają się głównie na tzw. składce podstawowej, którą opłaca pracodawca. To dodatek do wynagrodzenia pracownika.

Bez składek podstawowych PPE nie miałyby racji bytu.

Ale oprócz nich uczestnik może zazwyczaj zadeklarować tzw. składkę dodatkową, która pochodzi z jego wynagrodzenia po opodatkowaniu (netto).

Może, ale zazwyczaj tego nie robi 🙂 Czy warto z tej możliwości korzystać?

TLDR (artykuł w jednym zdaniu)

To, czy wpłacasz czy nie wpłacasz składkę dodatkową do programu emerytalnego, to indywidualna decyzja, którą najlepiej podjąć świadomie (w czym może pomóc ten artykuł).

Składka dodatkowa do programu emerytalnego - podstawowe informacje

Istnieje coś takiego jak roczny limit wpłat do programu emerytalnego w ramach składki dodatkowej. W 2017 wynosi 19 183,5 zł (więcej o sposobie jego obliczania i historycznych wartościach).

Zgodnie z ustawą o PPE:

• “składka dodatkowa jest potrącana z wynagrodzenia po jego opodatkowaniu”
• to “pracodawca jest obowiązany do (jej) terminowego i prawidłowego naliczania, potrącania i odprowadzania”
• uczestnik składa u pracodawcy deklarację z wysokością składki dodatkowej (którą może zmienić)
• składka dodatkowa i składka podstawowa są ewidencjonowane osobno na jednym rachunku

Czy warto wpłacać składkę dodatkową do PPE?

Niby proste pytanie, ale nie sądzę, żeby była na nie prosta odpowiedź dla każdego. To indywidualna decyzja.

Od czego powinna zależeć?

1. Czy mnie stać?

Na pewno warto zastanowić się, czy stać nas na dodatkowe uszczuplenie wypłaty, np. o 50 zł, 100 zł lub inną kwotę miesięcznie netto. Składka dodatkowa pochodzi właśnie z zarobków netto.

Jeśli przekierujemy te pieniądze do programu emerytalnego, nie zasilą naszego bieżącego budżetu domowego. Nie będziemy mogli ich wydać.

2. Czy to dobry sposób "wydania" pieniędzy?

Warto rozważyć alternatywne sposoby użycia tych pieniędzy:

• Czy rzeczywiście chcemy je odłożyć, a nie wydać na ważne bieżące cele, np. na edukację swoją lub dziecka, wypoczynek, polepszenie warunków życia albo swoje zdrowie?
• Czy chcemy oszczędzać je za pomocą pracowniczego programu emerytalnego, a nie np. zwykłej lokaty bankowej, konta oszczędnościowego czy funduszy inwestycyjnych z szybszym i prostszym dostępem do pieniędzy "w razie W"   

Co ważne, deklarację z wysokością składki dodatkowej można zawsze zmienić. To nie jest decyzja “na całe życie”.

3. Jakie są warunki programu?

Ostatnia rzecz, która bym zrobił, to jakieś proste ocenienie warunków oszczędzania i inwestowania w dostępnym programie emerytalnym:

• Czy jest to rejestr funduszy inwestycyjnych, ubezpieczenie na życie z funduszami kapitałowymi czy fundusz emerytalny?
• W jaki sposób są inwestowane środki? Czy jest jakiś “domyślny, gotowy” sposób dla osób, które nie chcą podejmować dużej ilości decyzji
• Jakie są wyniki uczestników, którzy wybrali taką domyślną opcję, za ostatnie lata?
• Czy jest możliwość samodzielnego podejmowania decyzji, np. wyboru funduszy czy momentów ich zamiany?
• Jakie są koszty inwestowania, np. opłaty za zarządzanie w funduszach? Czy są preferencyjne w stosunku do podobnych funduszy poza PPE? 

Po przyjrzeniu się tym trzem kwestiom byłbym w stanie podjąć trochę bardziej świadomą decyzję o tym, czy warto czy nie warto wpłacać do programu emerytalnego składki dodatkowe.

W podjęciu decyzji o tym, jakie kwoty odkładać w programie emerytalnym, mogą pomóc kalkulatory finansowe:

1. Ile muszę oszczędzać, żeby zgromadzić pożądaną kwotę?
2. Jak długo muszę oszczędzać, żeby zgromadzić pożądaną kwotę?

Ogólne argumenty za wpłacaniem składki dodatkowej do PPE

Na tak przemawiają:

1. Duża automatyzacja oszczędzania i powiązane z wypłatą.

• nie musisz pamiętać o wykonaniu przelewu na rachunek PPE - robi to za ciebie pracodawca
• składka potrącana jest z wypłaty zanim pieniądze wpłyną na twoje konto - z badań i doświadczeń na całym świecie wiadomo, że łatwiej “rozstać się” wtedy z pieniędzmi oraz utrzymać konsekwencję w oszczędzaniu (dowód z polskiego podwórka: do końca I półrocza 2017 oszczędzający w trzecim filarze zgromadzili łącznie 7,5 mld na IKE, 1,3 mld na IKZE oraz ok. 12 mld w PPE, z czego zdecydowana większość ze składki podstawowej)

2. Zazwyczaj lepsze warunki oszczędzania i inwestowania niż dla klientów indywidualnych

Pracownicze programy emerytalne kierowane są do instytucji. Zazwyczaj oferują je pracownikom średnie i duże firmy.

Towarzystwa funduszy inwestycyjnych, zakłady ubezpieczeń i inni zarządzający traktują duże instytucje inaczej niż klientów indywidualnych. To może oznaczać niższe koszty i lepsze warunki oszczędzania i inwestowania.

Z ciekawości przejrzałem kilka umów zakładowych o program emerytalny oparty o fundusze inwestycyjne. Wszystkie oferują uczestnikom specjalną jednostkę funduszy o niższej opłacie za zarządzanie i bez opłat manipulacyjnych.

Na przykład, na indywidualnym koncie emerytalnym IKE Plus w NN TFI (które posiadam i polecam) korzystam z tańszych jednostek funduszy (K) niż “zwykły Kowalski”. Z kolei uczestnicy PPE obsługiwanego przez NN TFI korzystają z kategorii jednostek o jeszcze niższych kosztach.

fundusz	Stała opłata za zarządzanie	Wynik za ostatnie 12 miesięcy	Wynik za ostatnie 36 miesięcy
NN Akcji (standard)	3,5% rocznie	32,39%	21,64%
NN Akcji K (dostępny na IKE i IKZE Plus)	2,7% rocznie	33,45%	24.59%
NN Akcji T (dostępny w PPE)	1,5% rocznie	35,46%	30,32%

W praktyce oznacza to, że mają lepsze wyniki, utrzymując oszczędności w dokładnie tym samym rodzaju funduszu.

Uczestnictwo w programie emerytalnym może więc dawać dostęp do inwestycji normalnie zarezerwowanych dla klientów instytucjonalnych.

Ogólne argumenty przeciw wpłacaniu składki dodatkowej do PPE

Na "nie" przemawiają:

1. Ograniczony dostęp do środków

Nie istnieje “łatwy i szybki” dostęp do oszczędności zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym. Nawet do oszczędności, które pochodzą ze składki dodatkowej.

Ustawa o PPE nie przewiduje częściowego zwrotu środków, który jest możliwy na indywidualnych kontach emerytalnych. Nie przewiduje też zwrotu tylko składek dodatkowych.

Uczestnik może natomiast wypowiedzieć udział w programie emerytalnym, a potem zażądać:

• wypłaty transferowej (np. na indywidualne konto emerytalne)
• wypłaty (jeśli spełnia jej warunki)
• zwrotu środków

W tym artykule jest więcej informacji o każdej z tych operacji. Ich realizacja może trwać nawet do 3 miesięcy.

To sprawia, że środki zgromadzone w PPE to “bardzo głębokie oszczędności”. To nie jest dobre miejsce dla pieniędzy, które mogą być potrzebne na bieżące cele i na długo przed spełnieniem warunków wypłaty z PPE (czyli zazwyczaj po osiągnięciu 60 roku życia).

Jak to jest ze składką dodatkową?

Z raportów KNF na temat programów emerytalnych wynika, że składki dodatkowe odpowiadają za ułamek aktywów PPE. Prawie wszystkie nowe wpłaty pochodzą ze składek podstawowych opłacanych przez pracodawcę (źródło).

Czyli w praktyce prawie nikt nie wpłaca na swój rachunek w PPE składek dodatkowych.

Czy ja bym wpłacał, gdybym był uczestnikiem pracowniczego programu emerytalnego?

Gdyby był to dobry program (np. z preferencyjnymi jednostkami funduszy inwestycyjnych), a moja sytuacja finansowa pozwalała na taki stały “wydatek”, poważnie bym się nad tym zastanowił.

Nie byłaby to raczej duża kwota. Może ustawiłbym składkę dodatkową na takim samym poziomie jak pracodawca składkę podstawową (np. 100-150 zł). Może zwiększyłbym ją znacznie na kilka lat przed spełnieniem warunków wypłaty z PPE.

Moje decyzje

Niestety, nie jestem i nie byłem uczestnikiem żadnego pracowniczego programu emerytalnego.

Póki co, moje długoterminowe oszczędności utrzymuję na IKE z funduszami inwestycyjnymi NN TFI (które polecam) oraz na IKZE z rachunkiem maklerskim (polecam również IKZE w NN TFI).

Co roku w szczegółach opisuję swoje decyzje i wyniki na IKE (więcej), IKZE (więcej) i łącznie na obu kontach emerytalnych, które lubię nazywać portfelem emerytalnym (więcej).

Na zakończenie

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, PPE, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.