Jak wyglądają i co mogą oznaczać nowe plany rządu wobec OFE i IKZE?

Są nowe plany zmian w systemie emerytalnym.

Nie wiem, czy i kiedy zostaną wprowadzone w życie. Brakuje w nich wielu szczegółów. Jesteśmy na etapie pierwszych informacji prasowych i zapowiedzi, że wokół pomysłu powstaną projekty ustaw. W momencie publikacji tego artykułu wszystko działa na obecnych zasadach.

Poprzednia wersja zmian (szczegóły) jest już podobno nieaktualna 🙂

W tym tekście analizuję zmiany z punktu widzenia kogoś, kto już oszczędza na IKE i IKZE. Tylko tyle i aż tyle. Od razu mówię, że nie analizuję:

• czy zmiany rozwiążą problem niskich oszczędności długoterminowych Polaków,
• jak wpłyną na polski rynek kapitałowy,
• co oznaczają dla Otwartych Funduszy Emerytalnych (OFE),
• czy będą trwałe.

Co wiemy o nowych planach ministra Morawieckiego wobec OFE i IKZE?

W nowej wersji zmian ma wydarzyć się coś takiego:

Ze środków, którymi wciąż zarządzają OFE:

• 75% ma trafić na indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego (IKZE),
• 25% ma trafić na indywidualne subkonta w ZUS.

Informacja pochodzi z Pulsu Biznesu. Więcej informacji można znaleźć również na Analizy.pl.

We wcześniejszej wersji zmian 75% środków zgromadzonych indywidualnie na OFE miało trafić na indywidualne konta emerytalne (IKE).

Dlaczego jednak na IKZE a nie na IKE? Oficjalna przyczyna: OFE i IKZE mają bardziej zbliżony schemat opodatkowania wpłat (składek) – pomniejszają one podstawę opodatkowania PIT z pracy.

Przeczytaj więcej o tym, jak działają ulgi podatkowe powiązane z IKE i IKZE.

Jak zmiany wpłyną na IKZE?

W tej chwili działanie IKZE reguluje ustawa o IKE i IKZE. Ustala między innymi:

• kto i ile może wpłacać na IKZE,
• jakie instytucje finansowe mogą prowadzić takie rachunki,
• w jaki sposób składki na IKZE pomniejszają podstawę opodatkowania PIT z pracy,
• jakie są zasady zwrotu i wypłaty z IKZE.

Niewykluczone, że zmiany, które proponuje minister Morawiecki i jego zespół (m.in. Paweł Borys z Polskiego Funduszu Rozwoju), będą wymagały zmiany niektórych zapisów w tej ustawie. Być może powstanie nowa ustawa.

Puśćmy na chwilę wodze wyobraźni.

Wariant neutralny: niewiele się zmienia

W najbardziej neutralnej wersji z punktu widzenia obecnych właścicieli IKZE, rząd z automatu otwiera dla nich „drugie IKZE”, na którym znajdzie się 75% środków, które zgromadzili w OFE. Bez zmian pozostaje wszystko inne (w tym możliwość odliczenia nowych wpłat na IKZE od podstawy opodatkowania).

Każdy może sam decydować, czy chce wpłacać roczny limit wpłat na IKZE na swoje oryginalne IKZE czy na IKZE, które powstało z przekształcenia z OFE. Tak czy siak, odliczyć od podstawy opodatkowania może tylko roczny limit wpłat.

Jeśli ktoś nie ma w tej chwili IKZE, rząd z automatu otwiera mu IKZE przez przekształcenie OFE. Od tego momentu obowiązuje go taki sam limit wpłat i reszta zasad jak wszystkich innych właścicieli IKZE (zablokowana jest jednak możliwość zwrotu środków, które pochodzą z OFE).

Wariant pesymistyczny: kompletnie nowe zasady

W tym wariancie rząd przenosi 75% środków zgromadzonych indywidualnie na OFE na IKZE, podobnie jak w wariancie neutralnym. Jeśli ktoś już ma IKZE, po tej operacji będzie miał dwa. Jeśli ktoś jeszcze nie ma IKZE, a ma OFE, po operacji będzie miał IKZE zasilone 75% środków z OFE.

Różnica polega na tym, że rząd przy okazji mocno zmienia zasady działania IKZE, np. wprowadza nakaz lokowania środków w jakiś państwowy fundusz albo nakaz wypłaty za pośrednictwem ZUS. Pisałem kiedyś o tego typu scenariuszach.

Negatywem byłoby też „wymieszanie” środków z OFE ze środkami zgromadzonymi do tej pory przez właścicieli IKZE. O ile oszczędności na OFE mają niejasny, kontrowersyjny status (publiczne czy prywatne?), przy oszczędnościach na IKZE nie ma żadnej wątpliwości – pochodzą z dobrowolnych wpłat z zarobków netto. Pod tym względem nie różnią się niczym od zwykłych lokat bankowych czy jednostek funduszy inwestycyjnych. Są w 100% prywatne

Wariant optymistyczny: więcej zachęt

Przeniesienie środków z OFE na IKZE wygląda tak samo jak w poprzednich wariantach. W wersji optymistycznej różnica polega na tym, że rząd przy okazji tej operacji wprowadza korzystne zmiany z punktu widzenia właścicieli IKZE. Na przykład:

• wzrasta roczny limit wpłat na IKZE, który można odpisać od podstawy opodatkowania,
• zmniejsza się stawka podatku ryczałtowego (10%) od wypłaty z IKZE, np. do 5% albo jeszcze mniej.

Długa lista niewiadomych

Nie mam bladego pojęcia, który z wariantów zobaczymy w praktyce. Może cała operacja będzie wyglądać jeszcze inaczej. Możemy tylko spekulować.

Operacja wygląda na dość skomplikowaną i wciąż jest chyba więcej niewiadomych niż pewniaków, jeśli spojrzymy na pełny obraz sytuacji.

Nie jest jasne między innymi:

• czy obecni właściciele IKZE, którzy mają też środki na OFE, mieliby po tej operacji dwa rachunki IKZE,
• czy mogliby wpłacać nowe składki na oba (np. obciążając ten sam roczny limit wpłat),
• czy środki transferowane z OFE na IKZE stanowiłyby nowe wpłaty na IKZE, które można odpisywać od podstawy opodatkowania (obstawiam, że nie – składki na OFE już raz pomniejszyły podstawę opodatkowania),
• czy przy okazji operacji nastąpią jakieś zmiany w zasadach wpłat, zwrotów i wypłat z IKZE,
• jak „stare” środki z OFE będą oddzielone (w przepisach prawa) od dotychczasowych i przyszłych wpłat na IKZE, żeby nie wprowadzać wątpliwości co do prywatnego statusu oszczędności na IKZE,
• czy jeśli Trybunał Konstytucyjny uznał oszczędności na OFE za środki publiczne, rząd może je ot tak zamienić w środki prywatne,
• co jest gwarantem trwałości i stabilności takiego rozwiązania, szczególnie w kontekście systemu OFE, który w kilkanaście lat przeszedł drogę od „ósmego cudu świata” do „kosztownego, nieudanego eksperymentu”, a oszczędności na OFE przeszły drogę od „prywatnych” do „publicznych” do – jeśli zmiany wejdą w życie – ponownie „prywatnych”,
• do czego w ogóle prowadzą te częste, cząstkowe zmiany – czy ktoś ma wizję całości systemu emerytalnego, który w długim terminie po prostu działa.

Moje decyzje

IKZE prowadzę od 2012 w formie rachunku maklerskiego w BM BDM – można założyć je przez internet. Niedawno rozliczyłem swoje wyniki. Co roku odliczam wpłaty od podatku dochodowego (przykład z rozliczenia za 2015).

Prowadzę też IKE w formie rejestru funduszy inwestycyjnych, na IKE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI). Pisałem w szczegółach o motywach tej decyzji i najważniejszych parametrach umowy.  Rozliczyłem swoje wyniki do 2016. NN TFI oferuje też rejestr funduszy inwestycyjnych w połączeniu z IKZE.

Niedawno stworzyłem rankingi wszystkich ofert IKZE oraz IKE dostępnych pod koniec 2016.

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.