Czytelnik Karol: “Zaczynam pierwszą pracę po studiach. Co powinienem wiedzieć o oszczędzaniu i inwestowaniu?”

Dostałem serię pytań od Karola, który kończy studia i zaczyna pracę:

„Witam. Mam na imię Karol i kończę studia. Od kilku dni zastanawiam się nad moją przyszłością. Jak według Pana należałoby zacząć przygodę z inwestowaniem, oszczędzaniem. Czy mógłby Pan poradzić od czego zacząć?

Poważnie zastanawiam się nad założeniem IKE i odprowadzaniem tam skromnej części mojego dochodu. Tylko czy to jest dobry stary? Czy to dobry pomysł dla kogoś w mojej sytuacji?”

Jestem może jakieś 10-12 lat „do przodu” w stosunku do Karola 🙂 Dobrze pamiętam, jak sam startowałem w dorosłe życie. Czym mogę się z nim podzielić z perspektywy czasu?

Kim jestem?

Zanim zacznę się wymądrzać, chciałbym podkreślić, że nie jestem człowiekiem sukcesu. Nie jestem ani bogaty, ani wpływowy, ani w jakikolwiek inny sposób nadzwyczajny.

Nie jestem też doradcą podatkowym, inwestycyjnym czy finansowym. Nie mam wykształcenia ekonomicznego czy biznesowego.

Jestem i zamierzam pozostać zwykłym gościem, który chce sprawnie i świadomie prowadzić swoje finanse, żeby dobrze żyć:

• unikać stresu i dramatów,
• mieć coraz więcej luzu, pola manewru i wolnego czasu,
• kształtować swoją przyszłość,
• wywiązywać się z obowiązków (np. wobec dzieci),
• nie robić innym krzywdy,
• rozwijać się.

O swoim podejściu pisałem już co nieco w odpowiedzi na pytanie od innego czytelnika.

Kim byłem 10-15 lat temu?

Zaczynałem od zera – dosłownie. Zresztą jak wiele innych osób.

W trakcie studiów mieszkałem w wieloosobowych pokojach w akademikach. Utrzymywałem się z kombinacji stypendium socjalnego, stypendium naukowego i korepetycji z angielskiego. Pamiętam, że starszy brat musiał pożyczać mi pieniądze, żebym mógł kupić pierwszego laptopa.

Szybko zacząłem nieźle zarabiać jako lektor języka angielskiego. To był silny wiatr w plecy, który wiał przez kilka dobrych lat.

Ale i tak najważniejsze było to, że nie wydawałem tych wszystkich zarobków. Mimo że właściwie nic nie stało na przeszkodzie, żeby to robić.

Pracowałem dużo – czasem nawet 7 dni w tygodniu. Wydawałem niedużo. Tak z czasem powstały moje oszczędności.

Najpierw miały wyłącznie formę zwykłych depozytów bankowych na kontach oszczędnościowych i lokatach terminowych. Za niewielką część robiłem eksperymenty z funduszami inwestycyjnymi i akcjami spółek publicznych.

Z dzisiejszego punktu widzenia wiem, że były to nieskoordynowane działania – bez ładu i składu, bez planu, bez procesu podejmowania decyzji, bez długoterminowego spojrzenia i zrozumienia szerszego kontekstu.

Odebranie takiej praktycznej edukacji było jednak potrzebne, żeby wejść na wyższy poziom. Błędy z tamtych lat rozliczyłem (przykład). Zaległości w wiedzy i podejściu cały czas nadrabiam.

Popełniłem potem kolejne błędy (np. podpisałem wieloletnią umowę na drogą polisę inwestycyjną i straciłem ok. 5000 zł w obligacjach korporacyjnych firmy Gant). Nie wiem, czy da się iść do przodu nigdy nie popełniając żadnego błędu.

Dla mnie najważniejsze jest, żeby uczyć się na błędach, eliminować je i dążyć do rozwoju.

Na 100% mam w tej chwili jakieś błędne przekonania lub podejmuję jakieś błędne decyzje. Jak już do mnie dotrą, chętnie je zweryfikuję.

Ostatni duży błąd, do którego mogę się przyznać, polega na tym, że zaniedbałem swój kapitał ludzki (czyli zdolność do wykonywania pracy dla innych, kompetencje, znajomości itp.), a za mocno skupiłem się na kapitale finansowym (czyli zarządzaniu oszczędnościami). Pisałem o tym podziale jakiś czas temu. Już zacząłem prostować ten błąd.

Co powinien wiedzieć o oszczędzaniu i inwestowaniu ktoś, kto zaczyna pierwszą pracę?

Zasady są proste:

• jeśli wydajesz mniej niż zarabiasz, pojawiają się oszczędności,
• jeśli lokujesz ('inwestujesz”) oszczędności w rentowne aktywa, ich wartość z czasem rośnie.

Trzymanie się tych zasad w praktyce nie jest proste.

Żyjemy w społeczeństwie konsumpcyjnym i cały świat napiera na nas, żeby wydawać jak najwięcej. Dzięki instytucji kredytu możesz wydawać więcej niż zarabiasz. W pewnym sensie łatwiej jest mieć dzisiaj dług niż oszczędności.

Inwestowanie też nie jest proste. To w gruncie rzeczy ciągłe podejmowanie decyzji.

Czy założyć depozyt bankowy z niskim, ale pewnym oprocentowaniem, czy jednak coś z większym potencjałem zysku? A może jedno i drugie? Tylko jak podzielić oszczędności między te opcje? Który fundusz inwestycyjny wybrać? Jak inwestować na giełdzie, żeby nie tracić pieniędzy? Podejmować decyzje samodzielnie czy zlecić to innym osobom lub instytucjom?

Takich pytań jest naprawdę wiele.

Mi w ogarnięciu tego chaosu pomogło spojrzenie na te wszystkie problemy przez pryzmat celów, które ja chcę osiągnąć. Ja – nikt inny. Pisałem o tym w szczegółach jakiś czas temu.

Tak czy inaczej, kluczowe jest to, żeby:

• dążyć do zwiększania zarobków (rozwijać kapitał ludzki),
• trzymać koszty życia pod kontrolą (nie wydawać więcej niż się zarabia),
• lokować oszczędności zgodnie ze swoimi potrzebami, możliwościami i ograniczeniami życiowymi, a przy tym stosować najlepsze znane praktyki dla poszczególnych typów inwestycji.

Czy założenie IKE po rozpoczęciu pierwszej pracy to dobry pomysł?

Znam dużo gorsze pomysły, np. zadłużenie się po uszy zaraz po rozpoczęciu pierwszej pracy.

Gdy zakładałem swoje IKE, a potem IKZE, miałem prawie 30 lat. Od jakichś 10 lat już pracowałem, a od ok. 5-8 na poważnie gromadziłem oszczędności.

Przyznaję, że w pierwszych latach pracy wszystko wydawałem. Miałem duże potrzeby. Startowałem od zera. Byłem zaniedbany. Musiałem się ubrać, zadbać o narzędzia typu laptop, dalej inwestować w edukację (np. kurs prawa jazdy) i ogólnie stanąć na własnych nogach.

Oszczędzanie na emeryturę nie było wtedy na mojej liście priorytetów. Nie wiedziałem też, co to jest IKE. Nie szukałem specjalnie tych informacji. Nie były dla mnie wtedy ważne.

Pierwsze oszczędności przelewałem na zwykłe rachunki oszczędnościowe. Pamiętam, że w tej kategorii prym wiodły wtedy mBank oraz eurobank. Dawały najlepsze oprocentowanie. Właśnie na tym mi zależało – na połączeniu dostępności pieniędzy z regularnie naliczanymi odsetkami.

Kilka raz wyzerowałem swoje rachunki oszczędnościowe. Raz potrzebowałem pieniędzy na wyjazd wakacyjny Work&Travel do USA. Po powrocie potrzebowałem dodatkowych pieniędzy na półroczną wymianę studencką Erasmus w Helsinkach. Wydałem też trochę na podróże.

Z czasem zaspokoiłem swoje podstawowe potrzeby materialne, a niższe wydatki przełożyły się na wyższą stopę oszczędzania. To przyspieszyło wzrost oszczędności i skłoniło mnie do poszukiwania innych rozwiązań niż depozyty bankowe.

IKE założyłem w 2012 – bezpośrednią przyczyną była chęć optymalizacji podatkowej (więcej).

Byłem wtedy bezdzietnym kawalerem. Dzisiaj jestem żonaty i mam dwójkę dzieci. To dla mnie jasne, że czas mija – czy tego chcemy, czy nie. Rzeczy się wydarzają. Nasze życie się toczy.

Z tej perspektywy IKE to praktyczny kanał gromadzenia długoterminowych oszczędności. Lubię nazywać je „głębokimi oszczędnościami”, ponieważ nie są to środki przeznaczone do szybkiego wydania (więcej).

Krótko mówiąc:

• osobiście nie założyłem IKE zaraz po rozpoczęciu pierwszej pracy, tylko po dobrych 8-10 latach pracy,
• pierwsze oszczędności gromadziłem na depozytach bankowych,
• za niewielkie kwoty „zapoznawałem się” z innymi formami oszczędności, np. funduszami inwestycyjnymi, akcjami spółek publicznych i obligacjami korporacyjnymi.

Inne podejścia

To jest szczera i prosta porada oparta na moim doświadczeniu i moich potrzebach, możliwościach i ograniczeniach.

Istnieją inne podejścia do finansów osobistych, które z pewnością warto poznać.

Niektórzy mają znacznie „lżejsze” podejście do kredytu i chętnie z niego korzystają np. żeby kupować nieruchomości na wynajem.

Niektórzy stawiają na rozwijanie własnych biznesów i nie przepadają za aktywami finansowymi typu depozyty bankowe czy fundusze inwestycyjne.

Niektórzy wierzą, że tylko złoto w długim okresie utrzymuje wartość.

Dla niektórych oszczędzanie to głupota, bo najlepiej korzystać z życia i niczym się nie przejmować.

Ze swojego doświadczenia wiem, że trudno w wieku 20-25 lat wszystko przewidzieć i zaplanować. Potrzeba też trochę czasu, żeby odpowiedzieć sobie na podstawowe pytanie (np. co jest dla mnie ważne, co lubię, jakie są moje potrzeby, możliwości i ograniczenia) i zweryfikować założenia w praktyce.

Najlepiej nastawić się na ciągłe uczenie się i zmianę, a jednocześnie krok po kroku budować swoje podejście do finansów osobistych, w tym oszczędzania i inwestowania.

Na moje podejście składają się:

• pracuj mądrze i ciężko (żeby dobrze zarabiać),
• nie wydawaj wszystkiego (żeby budować oszczędności),
• oszczędności utrzymuj w rentownych aktywach zgodnie z dobrymi praktykami i swoimi potrzebami, możliwościami i ograniczeniami.

Mam nadzieję, że coś pomogłem. Trzymam kciuki!

Tutaj wszystkie artykuły o psychologii oszczędzania i inwestowania, finansach osobistych i bezpiecznym oszczędzaniu. 

Warto przejrzeć narzędzia finansowe wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.

Zapraszam też do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś więcej.