Co musiałoby się stać, żebym zlikwidował IKE i IKZE? Co bym zrobił z oszczędnościami?

Zawsze warto mieć „plan B”.

Mam nadzieję, że dla oszczędności, które od kilku lat gromadzę na IKE i IKZE, nie będę go musiał wprowadzać. Chcę go jednak mieć, żeby:

• być gotowym na negatywne niespodzianki (np. zmiany prawa, kłopoty życiowe itp.),
• lepiej i spokojniej wdrażać swój „plan A” dla IKE i IKZE.

Mój „plan A” polega na tym, że chcę na IKE i IKZE regularnie oszczędzać z myślą o odległych celach, np. prywatnej emeryturze i wchodzeniu dzieci w dorosłość za 15 – 25 lat. Chcę te rachunki prowadzić zgodnie z dobrymi praktykami.

Co mogłoby sprawić, że porzucam „plan A” i likwiduję IKE i IKZE? Co bym wtedy zrobił z tymi oszczędnościami? Jaki jest „plan B”?

Negatywne niespodzianki

W normalnych okolicznościach chciałbym prowadzić IKE i IKZE tak, jak do tej pory.

Raz w roku w szczegółach opisuję swoje metody działania i wyniki (przykład z końca 2016 dla IKE i IKZE). Nie porzucę czegoś, co mi po prostu działa, bez ważnej przyczyny.

Taka przyczyna może się oczywiście pojawić. Proponuję podzielić takie negatywne niespodzianki, które mogłyby zagrozić mojemu „planowi A”, na trzy kategorie:

1. zmiany prawa,
2. sytuacja na rynku,
3. kłopoty życiowe.

Z każdego z tych kierunków może przyjść jakieś negatywne zaskoczenie, które sprawi, że będę musiał porzucić „plan A” i przejść do „planu B”.

Zmiany prawa

Zasady działania IKE i IKZE reguluje ustawa o IKE i IKZE. To z niej wynika m.in.:

• jakie instytucje mogą prowadzić IKE i IKZE,
• jakie preferencje podatkowe powiązane są z tymi rachunkami,
• ile wynoszą roczne limity wpłat,
• jak działają wypłata, wypłata transferowa czy zwrot pieniędzy z IKE i IKZE,

Jak każdą inna ustawę, również ustawę o IKE i IKZE można zmienić. W przeszłości było zresztą kilka zmian (np. zwiększenie limitów wpłat, umożliwienie założenia IKE i IKZE Polakom żyjącym za granicą i obcokrajowcom).

Do tej pory nie było żadnych zmian, które można by uznać za niekorzystne dla właścicieli IKE i IKZE. To nie oznacza, że w przyszłości takie na pewno się nie wydarzą.

W lecie 2016 poznaliśmy plany Ministerstwa Rozwoju dotyczące przyszłości OFE, które „zahaczały” o indywidualne konta emerytalne. Te plany pozostają aktualne, chociaż wciąż nie znamy szczegółów (przeczytaj mój komentarz z lipca 2016).

W prezentacji Ministerstwa Rozwoju i innych materiałach nie ma ani słowa o IKZE.

Czekam na szczegóły i terminarz zmian, np. projekty ustaw. Jakie zmiany zmusiłyby mnie do porzucenia mojego „planu A” wobec IKE i IKZE? Kilka przykładów:

1. zablokowanie „na sztywno” możliwości zwrotu pieniędzy z IKE przed „emeryturą”,
2. narzucenie lokowania oszczędności w jakieś aktywa,
3. narzucenie przymusu wykupienia renty dożywotniej przy wypłacie z IKE,
4. niejasne powiązanie i „pomieszanie” środków z OFE z dobrowolnymi, prywatnymi oszczędnościami na IKE i IKZE.

Wszystko zawsze rozbija się o szczegóły, ale generalnie każda z tych zmian byłaby dla mnie niekorzystna.

1. Blokada zwrotów

Nie planuję robienia zwrotów z mojego IKE i IKZE, ale chcę mieć taką możliwość. Opisywałem jakiś czas temu przypadek pani Marzeny, która z życiowych powodów musiała zażądać zwrotu z IKE w Banku Millennium.

To przydatna, awaryjna funkcja. Szczególnie ważna, jeśli ktoś ma kilkadziesiąt lat do „emerytury”. Taka sztywna blokada oznacza wtedy duże ryzyko, że „w razie draki” przez całe dekady nie będzie żadnego dostępu do prywatnych oszczędności.

Mój plan B: żądam zwrotu (póki to możliwe) i przenoszę większość lub wszystkie oszczędności z IKE i IKZE na rachunki, które nie mają żadnej blokady (np. zwykły fundusz parasolowy lub rachunek maklerski).

2. Przymus lokowania

Nie miałbym żadnego problemu, gdyby pojawiły się nowe możliwości lokowania oszczędności przez IKE i IKZE, np. jakieś obligacje infrastrukturalne albo fundusze nieruchomości lub nowych technologii, które „firmuje” państwo. Jestem za.

Ale chciałbym mieć możliwość porównania ich z opcjami inwestycyjnymi dostępnymi już na rynku, a także wybór, czy chcę z nich korzystać. Brak wyboru i przymus lokowania prywatnych środków w jakieś aktywa zmusiłby mnie do porzucenia „planu A”.

Mój plan B: żądam zwrotu i przenoszę wszystkie oszczędności z IKE i IKZE na rachunki, które dają mi wolność decydowania (np. zwykły fundusz parasolowy lub rachunek maklerski).

3. Przymus wypłaty przez rentę dożywotnią

To dobry pomysł, żeby jakoś uregulować sposób i formę wypłaty z IKE i IKZE. Nie miałbym problemu, gdyby powstała możliwość wykupienia renty dożywotniej za oszczędności z IKE i IKZE w jakiejś państwowej instytucji.

Podkreślam: możliwość. Przejście z tego, co mamy dzisiaj (totalna dowolność i brak regulacji), w jedną, sztywną opcję, np. przymusowa wypłata w formie renty dożywotniej, oznaczałoby dla mnie trochę zbyt daleko idącą zmianę.

Mój plan B: żądam zwrotu i przenoszę większość oszczędności z IKE i IKZE na rachunki, które dają mi wolność decydowania o formie wypłaty (np. zwykły fundusz parasolowy lub rachunek maklerski).

4. „Zmieszanie” środków z OFE z IKE

Diabeł tkwi w szczegółach.

Nie miałbym problemów z tym, że nagle widziałbym środki z mojego OFE jako „podrachunek” mojego obecnego IKE. Kompletnie nie rozumiem, po co robić taką operację – przecież każdy i tak ma już wgląd w swoje konto OFE. Poza tym - po co mieszać w to IKE?

Nie miałbym jednak z tym problemu. Pod warunkiem, że w prawie byłaby jasna różnica między środkami z byłego OFE, a środkami na IKE – zgromadzonymi do tej pory i nowymi wpłatami w przyszłości.

Jestem naprawdę ciekawy, jak będzie wyglądała finalna propozycja i nowe prawo.

Mój plan B: w razie niejasności żądam zwrotu i przenoszę wszystkie oszczędności z IKE i IKZE na rachunki, na których nie ma wątpliwości, że środki są moją prywatną własnością i mogę nimi dowolnie dysponować (np. zwykły fundusz parasolowy lub rachunek maklerski).

Sytuacja na rynku

Jeśli ktoś ma oszczędności, musi być gotowy na zmiany ich wartości.

Dotyczy to szczególnie tzw. ryzykownych aktywów (np. akcji czy funduszy), ale jak się nad tym dobrze zastanowić wartość każdego rodzaju aktywów może być zmienna.

Nawet wartość depozytów w polskich bankach jest zmienna, jeśli przeliczymy je na:

• waluty innych krajów,
• ilość towarów i usług, które możemy za nie kupić,
• inne klasy aktywów, np. akcje czy złoto.

Zajęło mi trochę czasu, żeby się z tym pogodzić i zrozumieć, jak to działa. To pomaga mi podejmować lepsze decyzje i utrzymywać niemałą część oszczędności w aktywach wycenianych przez zmienny i kapryśny rynek.

Nie zlikwiduję IKE czy IKZE, ponieważ wartość tych rachunków spadła o 5, 10 czy 20% na trudnym rynku albo wzrosła o 30, 50 albo 100% po kilku dobrych latach.

Nie zakładałem ich z powodu hossy na jakimś rynku i nie zlikwiduję ich z powodu bessy na jakimś rynku.

Skupiam się na tym, jak je prowadzić, żeby przetrwały „wszystko”. Staram się nie popełniać głupich błędów. Zamiast tego poszukuję dobrych praktyk, np. dotyczących alokacji między różne klasy aktywów, dywersyfikacji ryzyka, unikania nadmiernych opłat dla instytucji finansowych czy selekcji spółek, a potem się ich trzymam.

Likwidację IKE i IKZE rozważyłbym za to na pewno, gdyby pojawiły się korzystniejsze z mojego punktu widzenia narzędzia do długoterminowego oszczędzania w aktywach finansowych. Mógłbym tam przenieść te oszczędności.

Życie

Wszystko się może zdarzyć – choroba w rodzinie, fatalny okres w pracy, jakaś inna katastrofa, wyprowadzka z Polski.

Niektóre z tych życiowych wydarzeń mogą zmusić mnie do likwidacji IKE i IKZE. Gromadzę na nich tzw. „głębokie oszczędności”, czyli pieniądze, których najpewniej nie będę przez lata potrzebował. Nie trzymam tam kasy na bieżące potrzeby (np. przedszkole dzieci czy ubezpieczenie samochodu). Staram się dobrze prowadzić swoje finanse, np. nie nadużywać kredytu, mieć fundusz bezpieczeństwa itp.

Jestem w stanie zaabsorbować spore problemy bez ruszania IKE i IKZE. W 2016 miałem naprawdę kryzysowy rok (szczegóły), a mimo tego nie tylko nie ruszyłem tych oszczędności, ale nawet trochę dopłaciłem.

Gdyby jednak coś mnie w przyszłości przerosło i musiałbym użyć tych pieniędzy , po prostu bym to zrobił.

To mój cały „plan B” – żądam zwrotu lub częściowego zwrotu, żeby przetrwać życiowy kryzys, a po wyjściu na prostą wracam do „planu A”.

W przyszłości obliczę, ile kosztowałaby mnie likwidacja IKE i IKZE, np. w podatku Belki od zysku na IKE, podatku PIT i kosztach transakcji przy zwrocie z IKZE. Artykuł i dwa kalkulatory do obliczania kosztów zwrotu z IKE i IKZE gotowe - zapraszam.

Moje decyzje

Osobiście IKZE prowadzę od 2012 w formie rachunku maklerskiego w BM BDM – można założyć je przez internet. Niedawno rozliczyłem swoje wyniki. Co roku odliczam wpłaty od podatku dochodowego (przykład z rozliczenia za 2015).

Prowadzę też IKE w formie rejestru funduszy inwestycyjnych, na IKE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI). Pisałem w szczegółach o motywach tej decyzji i najważniejszych parametrach umowy.  Rozliczyłem swoje wyniki do 2016. NN TFI oferuje też rejestr funduszy inwestycyjnych w połączeniu z IKZE.

Niedawno stworzyłem rankingi wszystkich ofert IKZE oraz IKE dostępnych pod koniec 2016.

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.