Czy da się przelać środki z zagranicznego programu emerytalnego na IKE lub IKZE w Polsce?

Tym artykułem zasygnalizuję problem, który mają Polacy pracujący zagranicą. To grupa przeszło 2 milionów wyjątkowo zaradnych osób rozsianych od Norwegii po Irlandię.

Za część z nich pracodawcy odprowadzają regularne składki do programów emerytalnych.

W tej chwili nie istnieje przejrzysta procedura, dzięki której mogliby przetransferować te środki do Polski po zakończeniu emigracji zarobkowej i powrocie do kraju.

Problem nie jest nowy (przypadek z 2010, raport z 2014), ale póki co nie wiadomo mi o jakichkolwiek wysiłkach polskiej administracji, żeby go rozwiązać. Wśród krajów, które rozwiązały go dla transferów z Wielkiej Brytanii, są m.in. Czechy, Litwa, Turcja, Kosowo i Bułgaria (lista zakwalifikowanych funduszy).

Stworzenie warunków dla prostego transferu oszczędności z zagranicznych programów emerytalnych do Polski (np. na IKE czy IKZE) powinno być wyżej na liście priorytetów polityków reformujących tzw. trzeci filar w Polsce.

Zagraniczni czytelnicy listy piszą

Nie wymyśliłem sobie tego problemu.

Co jakiś czas dostaję e-maile od czytelników, którzy mieszkają i pracują zagranicą, ale z różnych powodów rozważają transfer składek do Polski.

Poniżej dwa przykładowe historie – z Norwegii i z Wielkiej Brytanii.

Pani Anna – transfer z programu emerytalnego z Norwegii do Polski

„Witam serdecznie. Mam zapytanie – mam nadzieję, że zechce mi Pan pomóc.

Mąż przez 10 lat pracował za granicami Polski. Miał założony fundusz pracowniczy PPE w Norwegii. Obecnie znajdują się tam wypracowane środki ok. 16 tys. dolarów. Obecnie wygasł stosunek pracy – mąż jest na wypowiedzeniu umowy o pracę. Pracodawca norweski zlecił znalezienie funduszu emerytalnego, gdyż chce przetransferować środki.

W kilku funduszach w Polsce nie realizują transferów w obcej walucie. Pracodawca będzie więc chyba musiał zamienić walutę. Czy umie Pan wskazać, jaki fundusz emerytalny byłby najbardziej korzystny?

Generalnie chodzi o to, żeby tylko przetransferować środki, bo chcemy je później od razu wypłacić. Nie orientuję się jednak, gdzie znaleźć info. Jak długo te przetransferowane środki muszą leżeć? Gdzie są najniższe opłaty likwidacyjne?

Gdzieś dostaję info, że minimum 12 miesięcy środki muszą leżeć gdzieś, że 2 lata. Może Pan ma bardziej szczegółowe info. Myślę, że problem może się pojawić, szczególnie, że wiele osób jest w podobnej sytuacji i traci pracę, a pieniądze chce odzyskać”.

Pan Kamil – transfer oszczędności emerytalnych z Wielkiej Brytanii do Polski

„Cześć,

Jestem czytelnikiem Twojego bloga i wielkie dzięki za wszystkie artykuły i wiedzę, którą się dzielisz.

Szukałem w Polsce informacji odnośnie możliwości przelania prywatnych składek emerytalnych w ramach workplace pension UK na konto IKE lub IKZE.

I niestety, ale takowych nie znalazłem.

Czy jest w ogóle taka możliwość? Nie planuję pozostania na Wyspach przez kolejne 30 lat, a spory kapitał uzbierałem, dzięki któremu mógłbym kupić akcje polskich dużych spółek.”

AD 2016 – brak dobrych wiadomości

Problem dotyczy prawdopodobnie setek tysięcy Polaków pracujących i mieszkających za granicami kraju, ale nie doczekał się niestety kompleksowego rozwiązania.

Trzeba przyznać, że jest bardzo, bardzo złożony.

Systemy emerytalne w poszczególnych krajach mogą się od siebie bardzo różnić. Niewykluczone, że mąż pani Anny (Norwegia) oraz pan Kamil (Wielka Brytania) odprowadzają składki do programów emerytalnych działających na innych zasadach.

Ktoś, kto pracuje w Niemczech, Belgii, Irlandii, Szwajcarii czy Francji oszczędza prawdopodobnie na jeszcze innych zasadach.

Chodzi o zasady dotyczące m.in. opodatkowania składek do programu, opodatkowania wypłat z programu czy ograniczeń dotyczących konsumowania tych oszczędności.

Czyli po jednej stronie mamy kilka, a być może nawet kilkanaście systemów emerytalnych, które inaczej rozwiązują kwestię oszczędzania na emeryturę organizowanego przez pracodawców.

A po drugiej stronie mamy polski system emerytalny oparty o ZUS, OFE oraz tzw. trzeci filar. ZUS i OFE to kompletnie inna historia – to obowiązkowe ubezpieczenia społeczne. Pozostaje trzeci filar: dwa rozwiązania indywidualne (IKE i IKZE) oraz pracownicze programy emerytalne (PPE).

Zauważmy, że nawet IKE i IKZE różnią się od siebie zasadami (np. schematem opodatkowania).

Co mówi ustawa o IKE i IKZE?

Nie mówi nic o transferze środków z zagranicznego programu emerytalnego do IKE czy IKZE.

Jest możliwość transferu oszczędności z pracowniczego programu emerytalnego w rozumieniu ustawy o pracowniczych programach emerytalnych (czyli PPE u polskiego pracodawcy), do IKE, ale to coś innego niż transfer z zagranicznego programu emerytalnego.

Można też zrobić wypłatę transferową z IKE w jednej instytucji finansowej do IKE w innej instytucji finansowej. Oraz z IKZE w jednej instytucji finansowej do IKZE w innej instytucji finansowej. Ale to coś kompletnie innego.

W polskim prawie nie ma mechanizmu transferowania oszczędności z programów emerytalnych zagranicą do IKE, IKZE lub innego programu emerytalnego.

Czy to dobrze, czy źle? Może: jeśli coś nie jest zabronione, to znaczy, że jest dozwolone?

Zadzwoniłem do NN Investment Partners TFI, w którym prowadzę swoje indywidualne konto emerytalne od blisko trzech lat (polecam). Udaję, że mam taki problem. Czy są w stanie zrealizować transfer z mojego programu emerytalnego u byłego pracodawcy w UK na IKE lub IKZE?

„Nie pamiętam, żeby coś takiego było zabronione przez ustawę, ale jeszcze dopytam. Proszę poczekać”.

Po 15 sekundach: „Nie – to niemożliwe”.

Czy chodzi o jakąś barierę na poziomie ustawy, czy na poziomie NN TFI?

„Ja odpowiadam w tej chwili w imieniu NN TFI. My takiego transferu nie zrealizujemy”.

Dzwonię też do domu maklerskiego BOŚ – dostawcy bardzo dobrego IKE i IKZE z rachunkiem maklerskim (polecam).

Pierwsza reakcja na infolinii: „Nigdy nie spotkaliśmy się z tego typu przypadkiem. Oddzwonię po konsultacji z działem prawnym”. (uzupełnię, gdy tylko dostanę odpowiedź)

Wydaje się, że nieuregulowanie tej kwestii to duży minus. Z doświadczenia wiem, że instytucje finansowe (np. TFI czy domy maklerskie) to bardzo konserwatywne organizacje, jeśli chodzi o interpretacje przepisów. Raczej nie szarżują w takich przypadkach. W razie draki byłoby z tego więcej kłopotów niż korzyści.

Krótko mówiąc: mechanizm transferu oszczędności z zagranicznych programów emerytalnych do IKE czy IKZE po prostu nie istnieje. To nie działa jako powszechnie znana procedura.

Inne komplikacje

Powtórzę się, ale co tam: problem wydaje się bardzo złożony.

Oprócz różnic między „niepublicznymi” systemami emerytalnymi w Polsce i w różnych krajach, gdzie pracują Polacy, dochodzą jeszcze różnice w walutach czy aktywach finansowych, które obsługują instytucje finansowe w różnych krajach. Taki transfer to nie jest przelew złotówek między własnymi kontami.

To oczywiście nie zmienia faktu, że problemem trzeba się zająć.

Obecny rząd przedstawił wstępne plany reformy systemu emerytalnego. Nie ma w nich żadnych wzmianek o opisanym w tym artykule problemie. Temat nie jest zbyt dobrze rozpoznany ani przez instytucje finansowe, ani instytucje publiczne tworzące prawo.

Wniosek: nie jesteśmy blisko jego rozwiązania.

W przeszłości pisałem o tym, że czy indywidualne konto emerytalne i indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego może otworzyć Polak pracujący i mieszkający zagranicą (tak).

Osobiście zdecydowałem się na prowadzenie IKE w formie rejestru funduszy inwestycyjnych, na IKE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI). Pisałem w szczegółach o motywach tej decyzji i najważniejszych parametrach umowy.  Rozliczyłem jej wyniki w 2016, IKE Plus można założyć przez internet.

Z kolei swoje IKZE prowadzę od 2012 w formie rachunku maklerskiego w BM BDM – je również można założyć przez internet. Niedawno rozliczyłem swoje wyniki.

Niedawno stworzyłem aktualne rankingi IKE w bankach, IKE i IKZE w towarzystwach funduszy inwestycyjnych, IKZE w bankach, IKE i IKZE z dobrowolnym funduszem emerytalnym oraz IKE i IKZE z rachunkiem maklerskim.

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.