Czy od zwrotu oszczędności z IKZE trzeba zapłacić podatek dochodowy, jeśli przy wpłacie nie robiliśmy odliczeń od podstawy opodatkowania?

Napisał do mnie pan Krzysztof: 

„Witam serdecznie. Jeśli Pan pozwoli, mam problem do rozwiązania. Pewien bank pozwolił na założenie IKZE mojej żonie, która nie posiada dochodu (...). Gdy na koniec roku, przy rozliczeniu wspólnym z żoną okazało się, iż wpłaty na IKZE żony nie można odliczyć od podstawy opodatkowania, postanowiliśmy owo IKZE zlikwidować.

Jakie było nasze zdziwienie kiedy otrzymaliśmy PIT 8C od banku, który opiewa na jedną kwotę przychodu - tzn. bez rozbicia na wpłaty oraz odsetki od kapitału. Przypominam, iż nie mogliśmy zrobić odpisu od podatku, a księgowy otrzymał PIT, który powinien w całości dopisać do moich dochodów.

Pytanie pierwsze – dlaczego mam zapłacić podatek od pieniędzy, których nie mogłem odliczyć? Pytanie drugie – co z ewentualnym podatkiem Belki – jak go obliczyć w przypadku takiego PIT-a? Pytanie trzecie – co zrobić z PIT-em, który otrzymałem w lutym, a rozliczyłem się z fiskusem w styczniu (gdyż uzyskałem informację od bankiera, mówiącą o braku konieczności składania PIT-a, gdyż nie będzie podstaw do opodatkowania?

Być może o czymś zapomniałem, ale jest to sprawa bardzo emocjonalna (dodam, iż kwota niebagatelna podatku to ok. 850zł – od kwoty zwrotu ok. 4800zł. Pozdrawiam i liczę na jakąkolwiek pomoc."

TLDR (cały artykuł w jednym zdaniu)

Tak – od całości zwrotu z IKZE trzeba zapłacić podatek dochodowy bez względu na to, czy wcześniej odliczaliśmy wpłaty na IKZE od podstawy opodatkowania, czy nie odliczaliśmy. 

Co tu się stało?

Warto opisać przypadek pana Krzysztofa z dwóch powodów.

Po pierwsze, z podobnym problemem mogą musieć się zmierzyć inni właściciele likwidujący IKZE. Chodzi o sytuację, gdy w roku wpłaty na IKZE nie dokonaliśmy odliczenia od podatku, ale przy zwrocie lub wypłacie i tak będziemy musieli zapłacić podatek.

Kto może wpaść w taką „ślepą uliczkę”? Na pewno osoby bez dochodów, od których można by odliczyć wpłatę na IKZE (np. niepracujące żony lub mężowie, osoby pracujące „na czarno” czy Polacy zarabiający i rozliczający się z podatku dochodowego zagranicą).

Po drugie, ta trochę niszowa historia to dobre ćwiczenie pokazujące mechanizm funkcjonowania IKZE (z wszystkimi ograniczeniami i komplikacjami tej konstrukcji prawnej).

Podstawowe informacje o IKZE znajdują się w tym artykule.

Mechanizm pomyłki (w uproszczeniu)

Pan Krzysztof w 2015 założył IKZE w formie lokaty bankowej dla siebie i dla żony. Na oba konta wpłacił cały limit wpłat, czyli po 4750zł. Interesowało go oszczędzanie na prywatną emeryturę oraz obniżenie podatku dochodowego dzięki uldze powiązanej z IKZE.

Ani pan Krzysztof z żoną, ani doradca w banku, ani księgowy pana Krzysztofa nie wiedzieli w momencie zakładania IKZE, że odliczenie wpłaty od podstawy opodatkowania (czyli dochodu) jest możliwe tylko i wyłącznie, jeśli ktoś osiąga dochód opodatkowany w ramach PIT 36, PIT 37, PIT 37L lub PIT 28.

A żona pana Krzysztofa nie miała w 2015 dochodów.

Okazało się, że wpłata na jej IKZE nie pomniejszy ich wspólnych podatków w 2015.

O odliczeniu wpłaty na IKZE od podstawy opodatkowania w kontekście wspólnego rozliczenia z małżonkiem napisałem kiedyś szczegółowy artykuł.

Pan Krzysztof z żoną zdecydowali się zlikwidować jej indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego. Bez możliwości pomniejszania podatku utrzymywanie na nim oszczędności nie miało dla nich sensu.

Ani pan Krzysztof z żoną, ani doradca w banku, ani księgowy pana Krzysztofa nie wiedzieli, że zwrot oszczędności z IKZE skutkuje powiększeniem przychodów i koniecznością zapłaty podatku dochodowego od tych oszczędności bez względu na to, czy wcześniej odliczaliśmy składkę od podstawy opodatkowania czy nie. Bez względu na to czy wykorzystaliśmy ulgę podatkową powiązaną z IKZE.

Po likwidacji IKZE bank – zgodnie z przepisami – przysłał do żony pana Krzysztofa PIT 8C z przychodami z IKZE, które należy rozliczyć jako przychód z innych źródeł w rocznym zeznaniu podatkowym (np. PIT 36).

Od oszczędności ze zlikwidowanego IKZE pan Krzysztof z żoną muszą odprowadzić podatek dochodowy.

Mimo że nie korzystali wcześniej z odliczenia tej wpłaty na IKZE od podstawy opodatkowania.

Innymi słowy – nie tylko nie pomniejszyli wspólnego podatku za 2015 dzięki wpłacie 4750zł na IKZE żony, ale go sobie podwyższyli. Od zwrotu oszczędności z IKZE musieli zapłacić podatek.

Prześledźmy to na schemacie – zaznaczyłem na nim, kiedy miały miejsce przepływy pieniędzy i jaki jest ich końcowy rezultat w kwietniu 2016. Zakładam 18% podatku dochodowego i ok. 50zł rocznych odsetek.

Dla kontrastu sprawdźmy, co by było, gdyby pan Krzysztof z żoną zdecydowali się na kontynuację IKZE (bez kolejnych wpłat).

Jak widać, odroczyliby płatność podatku dochodowego w przyszłość. Na IKZE „leżałaby” cała wpłacona kwota wraz z odsetkami.

Sprawdźmy też, jak wyglądałoby to w przypadku osoby, która korzysta z odliczenia wpłaty na IKZE od podatku. Oprócz odsetek od depozytu bankowego bilans całej inwestycji polepszałby zwrot podatku z urzędu skarbowego.

Jak zakończyła się historia pana Krzysztofa?

Rozmawiałem z panem Krzysztofem telefonicznie. Sprawa jest zakończona. Musiał zapłacić podatek dochodowy od całej kwoty zwrotu z IKZE. Po drodze konsultował się m.in. z Krajową Informacją Podatkową, swoim urzędem skarbowym, Ministerstwem Finansów oraz Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Podsumujmy całą sprawę odpowiadając na oryginalne pytania pana Krzysztofa:

Pytanie pierwsze – dlaczego mam zapłacić podatek od pieniędzy, których nie mogłem odliczyć?

Ponieważ w ustawie o IKE i IKZE oraz innych aktach prawnych nie ma rozróżnienia na właścicieli IKZE, którzy dokonywali odliczeń oraz tych, którzy nie odliczali. W przypadku zwrotu z IKZE instytucja finansowa (np. bank) po prostu wystawia na całą kwotę (wpłaty plus zysk) PIT 8C, który powiększa nasz dochód z innych źródeł. Trzeba od tego odprowadzić podatek zgodnie ze skalą podatkową.

Pytanie drugie – co z ewentualnym podatkiem Belki – jak go obliczyć w przypadku takiego PIT-a?

Podatek Belki nie jest naliczany.

Pytanie trzecie – co zrobić z PIT-em, który otrzymałem w lutym, a rozliczyłem się z fiskusem w styczniu (gdyż uzyskałem informację od bankiera, mówiącą o braku konieczności składania PIT-a, gdyż nie będzie podstaw do opodatkowania?

Niestety słowa doradcy bankowego nie były zgodne z prawdą. Niezbędne było złożenie korekty rocznego zeznania PIT z uwzględnieniem przychodów ze zlikwidowanego IKZE oraz zapłata podatku dochodowego od całości tej kwoty.

Najważniejsze wnioski

• IKZE jest najkorzystniejsze, jeśli dokonujemy odliczeń wpłat od podstawy opodatkowania i w ten sposób korzystamy z ulgi podatkowej
• IKZE to niedobre rozwiązanie dla osób nieosiągających opodatkowanych w Polsce dochodów (np. niepracujących żon lub mężów czy polskich emigrantów zarobkowych), można rozważyć IKE jako znacznie praktyczniejszą alternatywę
• Od całości zwrotu z IKZE płacimy podatek dochodowy – instytucja finansowa wystawi PIT 8C bez względu na to, czy robiliśmy odliczenia czy nie

Osobiście prowadzę IKZE od 2012 roku na rachunku inwestycyjnym DM BDM. Pod koniec 2015 podsumowałem wyniki tej inwestycji. Stworzyłem też kompleksowy ranking IKZE dostępnych w różnych instytucjach finansowych w 2015.

Mogę polecić również IKZE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI), gdzie prowadzę swoje IKE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.