[dobre praktyki] Jakie znaczenie ma dywersyfikacja geograficzna oszczędności?

Rozmawiałem kiedyś z doradcą finansowym z Austrii o prywatnym oszczędzaniu na emeryturę. Przytoczył w rozmowie wypowiedź prezesa Austriackiego Banku Narodowego, która utkwiła mi w pamięci. Przekonywał Austriaków, że – skoro publiczne świadczenia emerytalne są w zasadzie w całości powiązane z gospodarką Austrii – prywatne oszczędności warto przynajmniej w części oprzeć o gospodarki innych krajów i rejonów świata.

Dlaczego? Żeby – z jednej strony – rozproszyć ryzyko, a z drugiej wykorzystać potencjał inwestycyjny, który znajduje się poza granicami niewielkiej i szybko starzejącej się Austrii.

Sytuacja polskich oszczędzających w zasadzie niczym się nie różni. Za świadczenia z publicznego systemu odpowiadać będzie kondycja polskiej gospodarki oraz polskiego państwa. Ani ZUS, ani OFE nie utrzymują znaczących środków poza Polską.

Czy warto wobec tego utrzymywać część prywatnych oszczędności w aktywach zlokalizowanych poza Polską? Jakie znaczenie ma taka dywersyfikacja geograficzna oszczędności?

[dobre praktyki] to cykl edukacyjny przygotowany we współpracy ze Skarbiec TFI, które oferuje Program Emerytalny, kompleksowy system dobrowolnego oszczędzania na emeryturę wykorzystujący ulgi podatkowe na IKE i IKZE.

Na cykl składa się pięć artykułów podpowiadających, jak odpowiedzialnie zorganizować swoje długoterminowe oszczędności na IKE i IKZE z funduszami inwestycyjnymi.

1. Jakie jest miejsce IKE, IKZE i funduszy inwestycyjnych w finansach osobistych?
2. Dlaczego alokacja między klasy aktywów to klucz do uporządkowanych inwestycji?
3. Czy inwestor ma wpływ na końcowy wynik inwestycji?
4. Jakie znaczenie ma dywersyfikacja geograficzna oszczędności?
5. Co to jest cykl życia i jak może pomóc prowadzić wieloletnią inwestycję?

Więcej o cyklu [dobre praktyki] / Program Emerytalny Skarbiec TFI

Jak to robią Norwegowie?

Nie tylko Austriacy rozumieją znaczenie dywersyfikacji geograficznej oszczędności. Spójrzmy na to, co robią Norwegowie z niebywałym bogactwem, które wypracowali dzięki eksploatacji złóż ropy i gazu.

Powołali do życia dwie instytucje przy Narodowym Banku Norwegii, których zadaniem jest ochrona i pomnażanie tych oszczędności z myślą o przyszłych pokoleniach. Pierwszy fundusz (Folketrygdfondet) lokuje środki wyłącznie w Norwegii. Jego aktywa wynoszą w grudniu 2015 roku 191 miliardów koron norweskich (ok. 90 miliardów złotych).

Drugi fundusz (Oljefondet) zamienia nadwyżki finansowe z wydobycia ropy i gazu na aktywa finansowe na całym świecie. Ze strony internetowej funduszu wynika, że 39% oszczędności jest ulokowanych w Europie, 39% w Ameryce Północnej, 18% w Azji, a 4% w innych rejonach świata. Strategia inwestycyjna opiera się między innymi na alokacji między klasy aktywów, o której pisałem wcześniej jako dobrej praktyce również dla inwestorów indywidualnych. 60% funduszu stanowią aktywa udziałowe, 35% to dług / stały dochód, a 5% to nieruchomości. 

I najważniejsza informacja. W grudniu 2015 roku wartość aktywów zgromadzonych przez globalny fundusz norweskiego majątku narodowego wynosi 7329 miliardów koron norweskich, czyli 3336 miliardów złotych. To wielokrotnie więcej niż w funduszu skupionym na inwestycjach lokalnych. Norwegowie bardzo mocno postawili na globalną dywersyfikację swoich narodowych oszczędności.

Nie ma szans, żeby w Polsce powstał tego typu narodowy fundusz. Polska nie posiada nadwyżek budżetowych, które mogłaby w imieniu swoich obywateli i z myślą o przyszłych pokoleniach lokować w aktywa finansowe. Od wielu lat budżet państwa co roku notuje deficyt – jako społeczeństwo nieustannie się zadłużamy, a nie budujemy oszczędności.

Pozostaje więc budowanie oszczędności na poziomie indywidualnym, jeśli komuś udaje się wypracowywać prywatne nadwyżki finansowe.

Uważam, że w odniesieniu do długoterminowych, „głębokich” oszczędności dobrą praktyką jest lokowanie tych nadwyżek nie tylko w aktywa związane z polską gospodarką i państwem. Wzorem profesjonalnych instytucji zarządzających oszczędnościami, takich jak Norweski Fundusz Emerytalny, część oszczędności warto utrzymywać w aktywach zagranicznych.

Dwa ważne powody

Dlaczego? Jakie to ma w ogóle znaczenie? Lubię przytaczać dwa powody, dla których warto wychodzić z oszczędnościami poza Polskę.

Po pierwsze, żeby uczestniczyć w potencjale inwestycyjnym spółek mających siedzibę za granicą. Przyjrzyjmy się rzeczywistości wokół nas. Wiele kluczowych produktów i usług dostarczają nam międzynarodowe koncerny – Google, Facebook, Apple, Nestle, GlaxoSmithKlein, Volkswagen, Microsoft i setki innych. W niektórych branżach, szczególnie związanych z nowymi technologiami, ich dominacja jest właściwie kompletna.

Nie ma polskich odpowiedników tego typu spółek publicznych. Między innymi z tego powodu ostatnie lata były bardzo udane dla strategii inwestycyjnych otwartych na aktywa udziałowe z innych krajów. Dla przykładu, fundusze akcyjne Skarbiec Spółek Wzrostowych czy Skarbiec Top Brands o bardziej zdywersyfikowanym geograficznie składzie, radziły sobie znacznie lepiej niż Skarbiec Akcja oparty prawie wyłącznie o polskie spółki.

Inwestycje oparte o aktywa zagraniczne pozwalają również uczestniczyć w potencjale inwestycyjnym rynków rozwijających się, takich jak Brazylia, Chiny, Indie czy inne kraje azjatyckie. W ich przypadku siłą napędową jest między innymi młoda i szybko bogacąca się populacja oraz gospodarki rosnące w szybszym tempie niż w krajach rozwiniętych.

Po drugie, geograficzna dywersyfikacja oszczędności może pomóc przetrwać lokalne zawirowania. W ostatnich latach głębokie kryzysy przechodziły między innymi Grecja oraz Rosja. Ich przyczyny i przebieg były różne, ale w obu przypadkach właściciele oszczędności opartych o lokalne aktywa finansowe zostali dotkliwie poszkodowani. Jak pisałem kiedyś w recenzji książki „Głębokie ryzyko”, gdyby ich oszczędności były powiązane z globalnymi aktywami, przeszliby przez lokalne kryzysy suchą nogą.

Nie przewiduję i nie życzę nikomu w Polsce kryzysu na skalę Grecji od 2010 roku czy (w ubiegłym roku) Rosji. Ale utrzymywanie części oszczędności w aktywach związanych z innymi regionami świata niż Polska czy Europa Środkowa to jakiś rodzaj polisy ubezpieczeniowej na możliwe lokalne kryzysy.

komentarz Grzegorza Zatryba, głównego stratega Skarbiec TFI

"Rozsądne i zgodne z zasadami sztuki oszczędzanie tu i teraz, czyli w Polsce w 2015 roku to sama przyjemność. Zwłaszcza jeśli chodzi o dywersyfikację geograficzną. 

Dlaczego? Postawmy się w pozycji Amerykanina. Z uwagi na wielkość amerykańskich rynków finansowych siłą rzeczy większość jego oszczędności będzie miała charakter lokalny. Polak nie ma tego problemu, nasza gospodarka, a zwłaszcza giełda, to malutki trybik w światowej maszynie. 

Do tego, w odróżnieniu od sytuacji sprzed nawet 10 lat, polski inwestor ma ogromne możliwości wyjścia za granicę. Polskie TFI mają bogatą ofertę funduszy dedykowanych rynkom zagranicznym i to w każdej klasie aktywów. Do tego dochodzą zagraniczne firmy inwestycyjne coraz silniej zaznaczające swoją obecność w ramach wspólnego rynku kapitałowego Unii Europejskiej. 

Stara dobra zasada nie trzymania wszystkich jajek w jednym koszyku to fundament rozsądnego inwestowania, także w ujęciu geograficznym. Tu warto oddać sprawiedliwość Amerykaninowi z naszego przykładu – historia pokazuje, że przez amerykański koszyk rzadziej przejeżdżały obce czołgi i nie ma ona aż takiej potrzeby zwiększania bezpieczeństwa przez dywersyfikację geograficzną jak mamy my, Polacy." 

Podsumowując:

1. Świadczenia z powszechnego systemu emerytalnego są powiązane z kondycją polskiej gospodarki oraz państwa. Lokowanie części prywatnych oszczędności w zagranicznych aktywach może okazać się dobrą praktyką

2. W ten sposób działają duże instytucje zarządzające aktywami, np. Norweski Fundusz Emerytalny

3. Utrzymywanie części oszczędności w aktywach zagranicznych pozwala na wykorzystanie potencjału inwestycyjnego, np. globalnych koncernów z nowoczesnych branż czy rynków wschodzących

4. Utrzymywanie części oszczędności w aktywach zagranicznych to również rodzaj polisy ubezpieczeniowej na wypadek lokalnego kryzysu

Partnerem cyklu [dobre praktyki] jest Skarbiec TFI, dostawca Programu Emerytalnego, kompleksowego systemu oszczędzania na dobrowolną emeryturę z wykorzystaniem ulg podatkowych IKE i IKZE.

W Programie Emerytalnym Skarbiec TFI oszczędności mogą być dowolnie dzielone między rejestr IKE, IKZE oraz PSO (program systematycznego oszczędzania). Do dyspozycji klientów są dwa portfele modelowe oraz portfel indywidualny z dostępem do subfunduszy Skarbiec FIO, w tym kilku funduszy opartych o aktywa zagraniczne.