Jaka jest procedura wypłaty depozytów bankowych powiązanych z IKE przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny?

Czytelnik zadał mi następujące pytanie: „Co się dzieje z IKE w formie lokaty, w chwili gdy danemu bankowi podwinie się noga i klienci będą korzystali z dobrodziejstw BFG? Konto IKE jest zamykane, zaś środki są wypłacane z potrąceniem podatków (jeżeli oszczędzaliśmy stosunkowo krótko i nie osiągnęliśmy jeszcze odpowiedniego wieku)? A może konto zostanie automatycznie przeniesione do innego banku prowadzącego IKE (zapewne PKO BP). A może stanie się zupełnie coś innego?” (cały komentarz).

Zadzwoniłem w tej sprawie na infolinię Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Czego się dowiedziałem?

Po pierwsze, od początku działania Bankowego Funduszu Gwarancyjnego w obecnej formie nie mieliśmy do czynienia z zawieszeniem działalności lub upadłością żadnego banku komercyjnego lub spółdzielczego, który prowadziłby umowy o depozyt bankowy powiązany z indywidualnym kontem emerytalnym.

Aktualizacja 21 listopada 2015: Komisja Nadzoru Finansowego zapowiedziała złożenie wniosku o upadłość Spółdzielczego Banku Rzemiosła i Rolnictwa w Wołominie. To oznacza, że właściciele IKE w tym banku będą przechodzić jako pierwsi procedurę wypłat środków gwarantowanych przez BFG. Więcej w specjalnym artykule.

Ostatnim zawieszonym przez Komisję Nadzoru Finansowego bankiem komercyjnym był Bank Staropolski. Wydarzyło się to w 2000 roku, podczas gdy indywidualne konta emerytalne funkcjonują od września 2004 roku. Z kolei spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i), których niektórzy deponenci przechodzili niedawno procedurę wypłaty środków przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny po likwidacji kasy, nie były w ogóle uprawnione do oferowania IKE.

Najważniejszy wniosek – Bankowy Fundusz Gwarancyjny nie przećwiczył jeszcze w praktyce scenariusza wypłaty depozytów powiązanych z IKE. Nie mamy historycznego precedensu, który byłby wskazówką, jak może działać wtedy ta instytucja (dotychczasowej doświadczenia BFG).

Po drugie, w ustawie o BFG nie ma opisanej w szczegółach procedury wypłaty tego typu depozytów przez Fundusz. Najbardziej adekwatnym fragmentem ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym w tej sytuacji jest artykuł 26l:

„1. Zarząd Funduszu określa, w drodze uchwały:

1) informacje o podmiocie, za pośrednictwem którego będą realizowane wypłaty środków gwarantowanych;
2) sposób dokonywania wypłat.”

Inaczej mówiąc, na poznanie szczegółów procedury wypłaty przez BFG depozytów powiązanych z IKE, gdyby jakiś bank komercyjny lub spółdzielczy został postawiony w stan upadłości, musielibyśmy poczekać do uchwały zarządu Funduszu.

A co o takiej sytuacji mówi ustawa o IKE i IKZE? Artykuł 14 precyzuje sposób postępowania w przypadku upadłości instytucji finansowej, w tym banku.

Najważniejsze zapisy, które odnoszą się do właścicieli IKE i IKZE w bankach brzmią następująco:

„1. W przypadku (…) wydania przez Komisję Nadzoru Finansowego decyzji o zawieszeniu działalności banku i ustanowieniu zarządu komisarycznego, o ile nie został on ustanowiony wcześniej, oraz wystąpienia do właściwego sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości lub otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, instytucja ta, zarząd komisaryczny lub syndyk są obowiązane w terminie 30 dni od dnia wystąpienia zdarzenia, powiadomić o tym oszczędzającego. 

2. Powiadomienie, o którym mowa w ust. 1, powinno ponadto zawierać co najmniej informację o: 

1) terminie, w którym oszczędzający jest obowiązany do dostarczenia potwierdzenia zawarcia umowy albo potwierdzenia przystąpienia do programu emerytalnego podmiotom wymienionym w ust. 3, w celu dokonania wypłaty transferowej, oraz

2) skutkach niedostarczenia potwierdzeń, o których mowa w pkt 1, w terminie 45 dni od dnia otrzymania powiadomienia. 

3. W celu dokonania wypłaty transferowej oszczędzający, w terminie 45 dni od dnia otrzymania powiadomienia, o którym mowa w ust. 1, jest obowiązany do zawarcia umowy o prowadzenie IKE albo IKZE z inną instytucją finansową i do dostarczenia potwierdzenia zawarcia umowy lub, w przypadku przystąpienia do programu emerytalnego, do dostarczenia potwierdzenia przystąpienia do programu emerytalnego odpowiednio instytucji dotychczas prowadzącej IKE lub IKZE oszczędzającego lub syndykowi. 

4. W przypadku niedopełnienia któregokolwiek z obowiązków, o których mowa w ust. 3, przez oszczędzającego, jeżeli nie spełnia on warunków do wypłaty, o których mowa w art. 34 ust. 1 pkt 1 lub w art. 46 albo w art. 34a ust. 1 pkt 1, następuje zwrot środków przyznanych w postępowaniu likwidacyjnym, upadłościowym lub postępowaniu określającym sposób przeprowadzania wypłat środków gwarantowanych, o którym mowa w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2009 r. Nr 84, poz. 711, z późn. zm.8) ), na podstawie przepisów właściwych dla danych instytucji finansowych prowadzących IKE lub IKZE.

5. W przypadku spełnienia przez oszczędzającego warunków, o których mowa w ust. 3, odpowiednio instytucja finansowa, zarząd komisaryczny, syndyk lub Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, o którym mowa w ustawie z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r. poz. 392 oraz z 2014 r. poz. 827), w przypadku zaspokajania roszczeń z umów, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 3, lub Bankowy Fundusz Gwarancyjny, o którym mowa w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, w przypadku zaspokajania roszczeń z umów, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 4, są obowiązani do dokonania wypłaty transferowej środków przyznanych oszczędzającemu w postępowaniu likwidacyjnym, upadłościowym lub postępowaniu określającym sposób przeprowadzania wypłat środków gwarantowanych, o którym mowa w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym, na IKE lub IKZE wskazane w potwierdzeniu zawarcia umowy. Po dostarczeniu potwierdzenia zawarcia umowy albo potwierdzenia przystąpienia do programu emerytalnego odpowiednio instytucja dotychczas prowadząca IKE lub IKZE oszczędzającego, zarząd komisaryczny lub syndyk przesyła, w ciągu 14 dni, liczonych od dnia dostarczenia potwierdzenia, do:

1) instytucji finansowej, z którą oszczędzający zawarł umowę o prowadzenie IKE lub IKZE, lub

2) zarządzającego programem emerytalnym w rozumieniu przepisów o pracowniczych programach emerytalnych, do którego oszczędzający przystąpił, zwanego dalej „zarządzającym” – informacje, o których mowa w art. 21 ust. 2.   

Po trzecie, moja rozmówczyni na infolinii BFG powiedziała, że Fundusz musi zachować ciągłość środków i przekazać je na taki sam rodzaj rachunku. Czyli transfer nastąpiłby na IKE w innej instytucji, a nie na „zwykłe” konto osobiste czy oszczędnościowe.

Procedura byłaby więc podobna do wypłaty transferowej, do której uprawnieni są właściciele tych kont. Oznacza to, że oszczędności byłyby chronione przed podatkiem Belki – tarcza podatkowa powiązana z IKE pozostałaby nietknięta.

W rozmowie usłyszałem, że klient mógłby założyć indywidualne konto emerytalne w nowym banku lub innej instytucji finansowej i poinformować o tym w procesie wypłaty środków przez BFG. To do wybranej przez niego instytucji trafiłyby środki z IKE.

Jednocześnie byłaby również opcja domyślna „dla leniwych”, prawdopodobnie byłoby to IKE w PKO BP. To bank, którego infrastruktura była w przyszłości wykorzystywana do obsługi deponentów banków i kas w stanie upadłości.

Aktualizacja listopad 2015 / Ustawa o IKE i IKZE mówi, że osoby, które nie przedstawią umowy z nową instytucją otrzymają wypłatę środków lub (jeśli nie spełniają warunków wypłaty) zwrot. 

Po czwarte, warto dodać, że zanim Bankowy Fundusz Gwarancyjny przystąpi do wypłaty depozytów objętych ubezpieczeniem muszą zostać spełnione (wszystkie) trzy warunki:

a) w banku wprowadzony musi zostać zarząd komisaryczny (którego pierwszym priorytetem jest jego udana restrukturyzacja)

b) Komisja Nadzoru Finansowego musi zawiesić działalność banku

c) Komisja Nadzoru Finansowego musi skierować do sądu wniosek o ogłoszeniu upadłości banku

Tak czy inaczej, mimo że scenariusz upadłości banku prowadzącego indywidualne konta emerytalne nie został jeszcze nigdy przećwiczony, wydaje się, że ubezpieczone oszczędności zostałyby obsłużone przez BFG w sposób uporządkowany.

Najważniejsze informacje to:

- środki trafiają na IKE w innej instytucji finansowej, a nie „zwykłe” konto osobiste czy oszczędnościowe, jeśli klient podpisze umowę o IKE lub IKZE z inną instytucją i przedstawi ją w przeciągu 45 dni od otrzymania zawiadomienia (BFG dąży do zachowania ciągłości)

- podatek od zysków kapitałowych (Belka) nie jest wtedy pobierany

- prawdopodobnie klient będzie miał możliwość wskazania nowego dostawcy, do którego trafi przelew z Bankowego Funduszu Gwarancyjnego

- prawdopodobnie będzie również opcja domyślna dla osób, które same nie podejmą decyzji

- jeśli klient nie podpisze nowej umowy, Bankowy Fundusz Gwarancyjny wykona wypłatę lub zwrot środków w rozumieniu ustawy o IKE i IKZE (zwrot wiąże się z pobraniem podatku Belki, wypłata nie pociąga za sobą tego podatku)

Jeśli dobrze interpretuję ustawę o IKE i IKZE, ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz komunikaty KNF i BFG, powinno wydarzyć się coś takiego:

Trzymam kciuki, żeby nikt nie musiał przechodzić tej procedury w rzeczywistości.

Aktualizacja 21 listopada 2015: Komisja Nadzoru Finansowego zapowiedziała złożenie wniosku o upadłość Spółdzielczego Banku Rzemiosła i Rolnictwa w Wołominie. To oznacza, że właściciele IKE w tym banku będą przechodzić jako pierwsi procedurę wypłat środków gwarantowanych przez BFG. Więcej w specjalnym artykule.

Osobiście zdecydowałem się na prowadzenie IKE poza systemem bankowym, w formie rejestru funduszy inwestycyjnych, na IKE Plus w NN TFI (wcześniej ING TFI). Pisałem w szczegółach o motywach tej decyzji i najważniejszych parametrach umowy. IKE Plus można założyć przez internet. Z kolei swoje IKZE prowadzę od 2012 w formie rachunku maklerskiego.

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.

Zapraszam do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś ekstra.