Ile zarobiłem i ile straciłem od początku inwestowania na giełdzie?

Uwaga! Ten artykuł jest wybitnie introwertyczny. Przyglądam się w nim absolutnie wszystkim transakcjom, które wykonałem kiedykolwiek na rachunkach inwestycyjnych (poza IKZE) i próbuję zrozumieć, co chciałem osiągnąć kupując i sprzedając akcje, obligacje i fundusze ETF. Obliczam również średnioroczną oraz nominalną stratę (lub zysk) dla każdej poszczególnej inwestycji, a także dla całej swojej dotychczasowej aktywności. Sprawdzam także, ile wydałem podczas handlowania na giełdzie na prowizje dla domów maklerskich oraz ile w tym czasie wpłynęło na moje konto pieniędzy z dywidend.

Po co zadałem sobie trud zebrania i uporządkowania tych wszystkich informacji? Ponieważ chcę mieć pełny obraz swoich poczynań na giełdzie (nie tylko przeczucie czy wrażenie, jak mi poszło) i na jego podstawie zastanowić się, jak dostosować swoje zachowanie do moich prawdziwych celów. Krótko mówiąc – chcę, żeby część moich oszczędności ulokowana była w udziałowe i dłużne papiery wartościowe, ale nie chcę działać, jak do tej pory. W szczególności nie chcę wykonywać częstych transakcji, śledzić bieżących notowań i podejmować hazardowego ryzyka dokonując przypadkowej selekcji spółek.

Ale najpierw chciałbym rozliczyć się z tym, w jaki sposób działałem na giełdzie do tej pory i jakie to przyniosło rezultaty.

Ile zarobiłem inwestując samodzielnie na giełdzie?

Zanim szczegółowe wyniki, kilka słów wprowadzenia. Pierwszą transakcję na rachunku maklerskim wykonałem w sierpniu 2008r. Miałem wtedy dwadzieścia pięć lat, byłem zaraz po studiach, od kilku lat nieźle zarabiałem jako lektor angielskiego i tłumacz. Miałem niskie koszty życia, zero zobowiązań rodzinnych i zero długu, więc co miesiąc byłem w stanie oszczędzać znaczną część moich dochodów, a moja sytuacja finansowa była stabilna. Od pierwszej połowy 2006r. utrzymywałem też część oszczędności w funduszach inwestycyjnych – jak niedawno obliczyłem, z pozytywną stopą zwrotu mimo kryzysu i bessy, które zaczęły się w 2007r.

W pierwszych latach nie miałem żadnego konkretnego celu ani lokując oszczędności w fundusze, ani w akcje pojedynczych spółek. Była to częściowo ciekawość, częściowo eksperymenty z nadwyżkami finansowymi, częściowo poszukiwanie większego zysku niż na depozytach bankowych.

Moja wiedza była szczątkowa. Nie rozróżniałem najważniejszy klas aktywów. Nie rozumiałem, jaka jest rola stóp procentowych w gospodarce. Nie miałem pojęcia o istnieniu cyklów gospodarczych. W żaden sposób nie analizowałem sytuacji w firmach (np. za pomocą wskaźników zadłużenia czy rentowności opartych o sprawozdania finansowe), w polskiej gospodarce czy w światowej gospodarce. Nie byłem świadomy kreacyjnej i destrukcyjnej roli kredytu w gospodarce. Nie wiedziałem, na czym polega analiza fundamentalna, analiza techniczna czy analiza makroekonomiczna. Byłem konsumentem mainstreamowych mediów i nie przeczytałem ani jednej książki o tematyce finansowej lub gospodarczej. Miałem olbrzymie zaległości z matematyki oraz narzędzi do analizy ilościowej typu Excel. Nie potrafiłem nawet obliczyć średniorocznej stopy zwrotu dla niejednorazowej inwestycji.

W takim razie jak podejmowałem decyzje inwestycyjne? Przez przypadek, na który składały się:

- powierzchowne rozumienie sloganów inwestycyjnych typu „kupuj, gdy krew się leje”, „w długim terminie akcje dają najlepiej zarobić”, „obligacje korporacyjne to dobra alternatywa dla lokat bankowych”, itp.,

- powierzchowne rozumienie zasady, że „im większe ryzyko, tym większy możliwy do osiągnięcia zysk”,

- preferowanie małych spółek w poważnych kłopotach i w ostrym trendzie spadkowym (z nadzieją, że kiedyś on się odwróci i da mi dobrze zarobić),

- wybieranie spółek, które znam jako konsument (np. Alma, Euromark, Sfinks, Gant, Agora) bez sprawdzania jakości ich biznesów od strony finansowej,

- wizyty na forach internetowych,

- impulsywne decyzje o sprzedaży lub zakupie w reakcji na krótkoterminowe zmiany cen i wydarzenia na rynkach

Od sierpnia 2008r. do dzisiaj (początek listopada 2014) wykonałem w ten sposób łącznie ok. 150 transakcji kupna i sprzedaży, co daje średnio jakieś dwie transakcje w miesiącu. W praktyce były one jednak skoncentrowane w kilku-kilkunastu miesiącach, a przez większość czasu nic się na tych rachunkach nie działo. Ta aktywność kosztowała mnie blisko 700zł w prowizjach dla biur maklerskich. Zapłaciłem też ponad 500zł podatku Belki za lata, w których wykazywałem zyski.

Byłem jednak ciekawy, jaki jest finalny rezultat (do dzisiaj) tych wszystkich transakcji od sierpnia 2008r. po uwzględnieniu prowizji oraz przelewów do urzędu skarbowego. Nie chodzi mi o najlepszą inwestycję lub tylko wybrane, trafione decyzje, tylko absolutnie wszystkie przepływy pieniędzy na moich rachunkach inwestycyjnych. Co z nich wynikło do dzisiaj?

Uwzględniając rozłożenie w czasie wszystkich transakcji zakupu i sprzedaży, jakie wykonałem, traciłem na giełdzie pieniądze od 2008r. do dzisiaj w tempie 8,62% rocznie. Zainwestowałem przez te sześć lat ok. 80 tysięcy złotych, żeby odzyskać ok. 74 tysięcy złotych – w praktyce były to kwoty o jakieś 20-25 tysięcy mniejsze, a może nawet o połowę mniejsze, ponieważ część transakcji wykonana była tym samym kapitałem (kolejny zakup po sprzedaży). Nie zmienia to jednak faktu, że po uwzględnieniu prowizji i podatku straciłem ok. 6,600zł (słownie: sześć tysięcy sześćset złotych) przez ten okres. Tak to wygląda na podsumowaniu.

Jakie były moje najgorsze i najlepsze inwestycje na giełdzie?

Co ciekawe, największą pojedynczą stratę poniosłem nie na handlu akcjami czy funduszami akcyjnymi, tylko na uchodzących za stosunkowo bezpieczne (przynajmniej gdy podejmowałem decyzję o ich zakupie) obligacjach korporacyjnych. Kierując się między innymi takimi powszechnymi, powierzchownymi przekonaniami, kupiłem w sierpniu 2012r. za pośrednictwem biura maklerskiego Alior Banku pięć obligacji korporacyjnych firmy deweloperskiej Gant za łączną kwotę 5 tysięcy złotych. Po wypłacie dwóch kwartalnych kuponów (po ok 110zł) firma przestała regulować zobowiązania wobec obligatariuszy – status i perspektywy tych obligacji są dla mnie niejasne, więc przyjmuję, że nie są w tej chwili nic warte (chociaż wciąż je posiadam). Tak to wygląda na podsumowaniu.

Ale duże straty zanotowałem również na handlu akcjami pojedynczych spółek. Cztery najbardziej dotkliwe z nich to firma deweloperska Polnord (2,777zł), detalista Euromark sprzedający sprzęt turystyczny m.in. Campus i Alpinus (2,446zł), sieć restauracji Sfinks (2158zł) oraz producent deski podłogowej Barlinek (1125zł). Poniżej podsumowanie dla każdego z nich.

Po stronie zysków nie jest zupełnie pusto, ale nie były one w stanie zrównoważyć strat z nietrafionych inwestycji, przez co końcowy bilans jest mocno ujemny (dla przypomnienia: strata 6,600zł od sierpnia 2008 do końca października 2014r.). Moje pięć najbardziej zyskownych inwestycji do tej pory to fundusz Lyxor ETF Greece (zysk 1389zł), fundusz Lyxor ETF WIG20 (1174zł), spółka informatyczna Sygnity (1041,67zł), operator delikatesów Alma (861,74zł) oraz telewizja TVN (509zł).

Tak wygląda zestawienie pięciu najgorszych i najlepszych inwestycji.

Dlaczego tracę pieniądze na giełdzie?

Do niedawna nie miałem całościowego obrazu swoich transakcji na rachunkach inwestycyjnych – wiedziałem, że na pewno nie zarabiam, ale nie znałem ani rozmiarów porażki, ani kosztów swojej aktywności. Zanim nie rozpisałem tego na poszczególne inwestycje i nie obliczyłem końcowego wyniku dla wszystkich przepływów pieniędzy od sierpnia 2008r. do dzisiaj, trudniej było mi też wychwycić negatywne wzory zachowań i luki w myśleniu. Widzę kilka problemów.

Po pierwsze – negatywna selekcja spółek bez specjalnej analizy ich sytuacji, oparta o nadzieję, że mocno tracące spółki w tarapatach dadzą w przyszłości zarobić. Skąd ta nadzieja? Z powierzchownej interpretacji takich prawideł inwestycyjnych jak „kupuj, gdy krew się leje”, „w długim terminie akcje dają najwięcej zarobić” czy „im większe ryzyko, tym większy potencjał zysku”.

O ile są one bardzo często prawdziwe w odniesieniu do całych rynków, bardzo szerokich portfeli papierów wartościowych (np. funduszy) oraz wielu wysokiej jakości spółek, kompletnie się nie sprawdzą w przypadku źle zarządzanych, schyłkowych, zadłużonych, nierentownych firm. Ich akcje mogą nigdy nie powrócić do historycznych szczytów (i najczęściej nie wracają) czy do długofalowego trendu wzrostowego, ponieważ nie miałoby to żadnego uzasadnienia w fundamentach (np. powrocie do rentowności, polepszaniu ich pozycji konkurencyjnej czy wzroście zysków). Co gorsza – wiele z nich to mocni kandydaci do bankructwa, przejęcia przez inny podmiot, rozwadniania akcjonariatu przez emisję kolejnych akcji czy zejście na dobre z giełdy (zazwyczaj w fatalnych okolicznościach z punktu widzenia akcjonariuszy mniejszościowych).

W pierwszych latach inwestowania na giełdzie, przy braku wiedzy, coś mnie ciągnęło ku takim firmom. Począwszy od pierwszych akcji Alma Market, które kupiłem podczas ekspresowych spadków w sierpniu 2008r. za 45zł (w kilka miesięcy potem spadły do ok. 15 zł) poprzez Polnord, Sfinks, Barlinek, Euromark, Gant, a nawet firmę informatyczną Sygnity. Nie ma znaczenia, że na Almie i Sygnity udało mi się zarobić – to był czysty przypadek.

Wtedy nie zdawałem sobie z tego do końca sprawy, ale w momencie, gdy kupowałem ich akcje, każda z tych firm była:

- mocno zadłużona,

- nierentowna lub słabo rentowna,

- miała poważne problemy organizacyjne lub prawne,

- nie poprawiała swojej pozycji konkurencyjnej na rynku i nic nie wskazywało na szybką zmianę

Po drugie – być może w ogóle nie powinienem zajmować się selekcją i rotacją spółek. Decyzja o alokacji oszczędności w polskie (i nie tylko) akcje po długich spadkach w latach 2007-2008 była jak najbardziej trafiona. Ceny były generalnie niskie, sentyment negatywny, główne indeksy wzrosły od tego czasu o 100-150%. Tyle można było też zarobić nie dokonując selekcji spółek, tylko inwestując w szerokie portfele papierów wartościowych, np. fundusze akcyjne.

Nie chcę przez to absolutnie powiedzieć, że fundusze są zawsze i wszędzie lepsze niż samodzielne inwestowanie. Ale w moim przypadku w latach 2008-2014 po prostu były lepsze – obliczyłem to. Nie tylko dlatego, że nie miałem wiedzy ani jasnego pomysłu na samodzielne inwestycje w papiery wartościowe. Również dlatego, że to bardziej praktyczne narzędzie dla takiego inwestora jak ja, czyli:

- chętnego do kupowania na długi okres, gdy ryzyko jest obecne, a ceny spadają (jak w latach 2008-2009),

- niezdolnego do samodzielnej oceny, selekcji, monitoringu i rotacji spółek,

- niezdolnego do stworzenia zdywersyfikowanego portfela papierów wartościowych,

- dążącego do małej aktywności i w gruncie rzeczy niezainteresowanego aktywnym handlem i codziennym szumem wokół giełdy

Po doświadczeniach z bankructwami pojedynczych firm, których papiery wartościowe posiadałem (np. Gant czy Euromark) wiem też, że mam problem z pozbywaniem się inwestycji, które przynoszą mi straty. Potrzebuję pewności, że narzędzia inwestycyjne, w które lokuję oszczędności, zachowają ciągłość nawet podczas kolejnego kryzysu, nie wyzerują się (jak akcje czy obligacje korporacyjne bankrutującej firmy) przed nadejściem kolejnego cyklu gospodarczego.

Nie chodzi o to, żeby nie traciły podczas kryzysu – zmienność nie jest dla mnie czymś złym. Wręcz przeciwnie – jestem chętny do kupowania, gdy sentyment jest bardzo zły, perspektywy niejasne, a ceny niskie (jak w 2008-2009 czy w 2012). Chodzi o to, żeby zapewniły moim oszczędnościom ciągłość i przetrwały kryzys. Jednym z takich narzędzi są fundusze – aktywnie zarządzane (najlepiej wiele skupionych w funduszu parasolowym), indeksowe oraz notowane na giełdzie (ETF).

Czy to znaczy, że nigdy nie kupię już akcji czy obligacji korporacyjnych żadnej spółki? Nie – nie mam uprzedzeń do giełdy papierów wartościowych, ale środek ciężkości, jeśli chodzi o ryzykowne aktywa, chcę mieć jednak w funduszach. Do selekcji spółek podchodzę z dużo większą ostrożnością i pokorą. Dla małej puli środków, które jestem gotowy utrzymywać w akcjach pojedynczych spółek, chciałbym działać podobnie, jak zarządzający funduszami, które cenię (np. Legg Mason Akcji czy Norweski Fundusz Emerytalny).

W pierwszym z nich przez ponad rok utrzymywałem część oszczędności na IKE (które potem przeniosłem do ING TFI ze względu na tańszą, bogatszą ofertę). Prześledziłem półroczne i roczne sprawozdania finansowe Legg Mason Akcji od 2008/2009 – byłem pod wrażeniem, jak niewielkie zmiany zachodzą w portfelu tego towarzystwa z półrocza na półrocze. Większość funduszu to średnie i duże spółki z głównych indeksów, regularnie wypłacające dywidendy, o ustabilizowanej pozycji rynkowej – minimum fajerwerków.

Nie mówię, że to jedyne spółki, w które warto inwestować. Na pewno nie warto jednak inwestować w sposób skoncentrowany i na długi, nieokreślony termin w spółki w głębokich kłopotach (których na dodatek nie rozumiemy), o nadmiernym zadłużeniu, konsekwentnie nierentowne, tracące swoją pozycję konkurencyjną, seryjnie zawodzące akcjonariuszy i niewykazujące żadnych oznak poprawy.

Po trzecie – przegląd moich dotychczasowych inwestycji dobitnie uświadomił mi, że mam tendencję do szybkiego pozbywania się trafionych inwestycji (i realizowania małych zysków) oraz przetrzymywania w nieskończoność nietrafionych inwestycji (w nadziei na odrobienie strat). Jest to jeden z przejawów tzw. „niechęci do straty”, powszechnej cechy ludzkiej natury, która sprawia, że strat doświadczamy około dwa razy intensywniej niż zysku.

Jak to zadziałało w moim przypadku? Na nietrafionych inwestycjach robiłem wszystko, żeby odsunąć w czasie moment kapitulacji i realizacji straty, do końca mając nadzieję, że mogę ją jeszcze odrobić. Nie byłem w stanie poddać perspektyw spółek, których akcje posiadałem, gruntownej analizie, więc podejmowałem decyzje na podstawie przesłanek emocjonalnych.

Emocje zawodziły nie tylko, dlatego, że nie pozwalały mi w miarę szybko pożegnać się z nietrafionymi inwestycjami. Nadzieja na odrobienie strat uzasadniała kolejne zakupy akcji tracących spółek po niższych cenach (uśrednianie na spadkach). To również przejaw „niechęci do straty” - nasz instynkt podpowiada nam, żeby bardziej zaangażować się w odrobienie straty, niż inne inwestycje, które być może mają w tym momencie większy potencjał zysku. Taki mechanizm doprowadził do tego, że po serii uśredniania na spadkach 90% wartości mojego rachunku maklerskiego to były spółki typu Alma Market, Sygnity, Euromark, Polnord, Sfinks czy Barlinek. Tylko pierwsze dwie z tych inwestycji przyniosły zysk, który był cztery razy mniejszy niż straty na pozostałych czterech.

Ostatnia część tego mechanizmu to księgowość mentalna. To proces, dzięki któremu w naszej głowie jesteśmy w stanie rozliczyć poszczególne transakcje tak, żeby końcowy efekt nie był dla nas zbyt bolesny. Do niedawna w ogóle nie wiedziałem, jaki jest rzeczywista średnioroczna stopa zwrotu na całej mojej aktywności na giełdzie. Nie znałem też jej kosztów. Miałem jednak dobre samopoczucie odnośnie tego, co robiłem.

Czy ktoś, kto tracił przez lata kapitał w tempie 8,62% rocznie i przepuścił na giełdzie dwie średnie krajowe powinien mieć dobre samopoczucie? Zdecydowanie nie.

Na dodatek wytwarzanie tego dobrego samopoczucia również było kosztowne. Dlaczego? Ponieważ brało się z tego, że trafionych inwestycji stosunkowo szybko się pozbywałem. Notowałem realne zyski, trzy razy zapłaciłem nawet podatek Belki, ale w tle kumulowały się nierozliczone straty na nietrafionych inwestycjach, które ciągle trzymałem.

Czyli akcje, których ceny spadały, dalej dokupowałem (żeby tylko nie zrealizować bolesnej straty), a akcje, których ceny rosły, dość szybko sprzedawałem (żeby poczuć się dobrze). W 2008 i 2009 kupiłem akcje takich spółek jak BZWBK (za 84zł, dzisiaj 381zł, po drodze dywidendy), Netia (za 2,5zł, dzisiaj 5,57zł, po drodze dywidenda) czy TVN (za 6,5zł, dzisiaj 15,10zł, po drodze dywidendy). Na akcjach takich i innych spółek szybko realizowałem stosunkowo niewielki zysk, zamiast je trzymać.

I najgorsze – w miarę upływu czasu, pogłębiające się straty na nietrafionych inwestycjach, coraz bardziej angażowały moją uwagę oraz oszczędności, które miałem przeznaczone na samodzielne inwestycje na giełdzie. Coraz mniej tych zasobów pozostawało dla innych spółek. Ten zaklęty krąg błędów behawioralnych był jedną z głównych przyczyn – obok braku wiedzy pozwalającej przeprowadzić due diligence każdej inwestycji – moich bardzo słabych wyników.

Po czwarte – nie wykazałem się zbyt wielkim kunsztem, jeśli chodzi o zarządzanie kapitałem. Wiem, że jest mnóstwo opinii na temat dywersyfikacji. Jedni ją zalecają, inni preferują koncentrację. Warren Buffet powiedział nawet, że „dywersyfikacja jest dla ludzi, którzy nie wiedzą, co robią”. Zastanówmy się nad tym. Przecież ja byłem dokładnie takim inwestorem. Przez wiele lat nie wiedziałem, co robiłem. Nie wykonywałem żadnej rzetelnej analizy, nie monitorowałem inwestycji, nie rozumiałem, jak działa gospodarka, działałem na podstawie instynktów. A ludzie, którzy nie wiedzą, co robią, potrzebują dywersyfikacji – albo w formie funduszu inwestycyjnego, albo w formie szerokiego, nieskoncentrowanego portfela akcji czy obligacji.

Zastanawiam się, jaki byłby wynik mojej całej aktywności na giełdzie, gdybym zamiast powierzchownie i przypadkowo wybierał spółki, do których potem się przywiązywałem (np. Polnord, Sfinks, Alma, Euromark, Agora), zainwestował jednorazowo po tysiąc złotych w 20-30 różnych spółek. Nie dokupował, nie sprzedawał, nie zmieniał decyzji pod wpływem bieżącego szumu informacyjnego. Na mój obecny portfel składałyby się dzisiaj również BZWBK, Netia, TVN czy KGHM, które szybko sprzedawałem z niewielkim zyskiem.

Zastanawiam się, jaki byłby wynik, gdyby każda z tych 20-30 spółek musiała spełnić przed zakupem kilka kryteriów, np. zadłużenie pod kontrolą, atrakcyjne wskaźniki rentowności, rozsądna cena do zysku, wysoki udział inwestorów instytucjonalnych w akcjonariacie, udział w głównych indeksach giełdowych, rosnące przychody z działalności operacyjnej, jasny model biznesowy, polityka dywidendowa zakładająca dzielenie się zyskiem z akcjonariuszami, silna i umacniająca się pozycja w branży.

Żeby zadośćuczynić instynktom hazardowym, które wykazuje wielu inwestorów, na rachunku mogłyby w dany momencie znajdować się akcje wyłącznie jednej spółki spekulacyjnej (zadłużonej, przechodzącej kryzys, przynoszącej straty obecnym akcjonariuszom). Mógłbym ulokować w nią nie więcej niż połowę limitu dla normalnej spółki (czyli 500zł w tym przykładzie) – żadnego dokupowania, uśredniania, codziennego handlowania, spekulowania, życia nadzieją. Traktowałbym to jako jednorazowy los na loterii – gdyby moja teza dotycząca renesansu tej spółki się sprawdziła, zyski mogłyby być wyższe niż na stabilnych firmach. Przykłady scenariusza, na który bym liczył, to chociażby Monnari czy Mostostal Zabrze. Gdyby teza nie wypaliła, strata byłaby ograniczona do 500zł wobec 20-30 tysięcy zainwestowanego kapitału w bardziej stabilne podmioty.

Zastanawiam się, jaki byłby wynik, gdybym co kwartał, co pół roku a nawet co rok dokonywał prostego przeglądu posiadanych akcji po publikacji przez firmy sprawozdań finansowych i w oparciu o powyższe kryteria usuwał z portfela do 10% spółek, czyli maksymalnie dwie lub trzy, w których zmieniło się coś fundamentalnego (jeśli się zmieniło). Na ich miejsce mogłyby pojawić się dwie lub trzy inne spółki spełniające kryteria jakości. Informacje niezbędne do tego typu analizy dostępne są za darmo na portalach agregujących dane finansowe spółek publicznych. W takim rytmie mógłbym również weryfikować tezę dotyczącą jedynej spółki spekulacyjnej w portfelu.

Zastanawiam się, jaki byłby wynik, gdyby do tego procesu tworzenia szerokiego portfela spółek dodać zrozumienie cykli gospodarczych oraz fluktuacji sentymentu inwestorów. Nie są to proste czynniki do monitorowania, a tym bardziej konsekwentnego przewidywania, ale nie widzę też powodu, żeby pozostawać na nie głuchym. Na czym mogłoby to polegać w praktyce? Na stworzeniu takiego portfela w momencie głębokiej dekoniunktury w gospodarce i na giełdzie oraz załamania nastrojów inwestorów.

Całość opierałaby się więc o:

- selekcję większej ilości (20-30) dobrej jakości spółek opartą o listę pożądanych wskaźników fundamentalnych; każda jest tak samo ważna w portfelu (np. po 1000zł),

- kontrariańskie podejście do całego rynku, sentymentu inwestycyjnego i sytuacji makroekonomicznej,

- strategia kup i trzymaj głucha na bieżący szum informacyjny, dopuszczająca rotację niewielkiej ilości składników portfela (np. 10%) po przeglądzie kwartalnych, półrocznych lub rocznych wyników spółek (im rzadziej, tym mniej kosztów i mniej uwagi oraz czasu spędzonych na badanie rynku),

- jedno i tylko jedno miejsce w portfelu dla spekulacyjnej spółki, która nie musiałaby spełniać kryteriów jakości, ale dawałaby teoretyczne szanse na wysokie zyski („los na loterii”); spółka spekulacyjna jest o połowę mniej ważna na starcie niż każda z jakościowych spółek (max. 500zł)

Zestawmy to podejście z tym, co robiłem od 2008 roku. Rachunek maklerski został zdominowany przez małą liczbę przypadkowych spółek. Zadziałała selekcja negatywna, ponieważ ja angażowałem się w próby odrobienia strat na tracących inwestycjach – dobre inwestycje były szybko sprzedawane, a ja nie poszukiwałem nowych, bo moja uwaga i oszczędności były w tych tracących. Wskaźniki spółek nie były monitorowane ani w momencie zakupu, ani przez cały okres inwestycji, ani przy sprzedaży. Mimo że cała aktywność nie dezorganizowała mojego życia codziennego, pracy czy finansów osobistych, była to łagodna forma nieświadomego hazardu, gra losowa w przebraniu „samodzielnego inwestowania na giełdzie”.

Po piąte – opłaty związane z inwestowaniem w ryzykowne aktywa, które zawsze obciążają konto inwestora, mogą nie być kluczowym elementem. Cała aktywność na giełdzie kosztowała mnie ok. 700zł w prowizjach, ale gdybym dodał te pieniądze do poniesionej straty netto (ok. 6,600zł), wciąż byłbym na głębokim minusie (ok. 6000zł). Po dodaniu podatku Belki z pierwszych lat inwestowania (ok. 500zł), strata to wciąż 5,500zł. Nawet gdybym nie zaliczył wpadki z obligacjami korporacyjnymi Gant, która kosztowała mnie nominalnie jakieś 4800zł, wynik od 2008r. wciąż byłby negatywny.

Tak czy inaczej, warto rozróżnić wpływ kosztów inwestowania (np. prowizji biur maklerskich) na ostateczny wynik od wpływu nietrafionych decyzji inwestycyjnych. W moim przypadku rola tego drugiego czynnika była bez porównania większa.

Uważam też, że nie powinno się podejmować decyzji o rozpoczęciu bezpośredniego inwestowania na giełdzie tylko dlatego, że koszty są niższe niż w funduszach inwestycyjnych pobierających 3-4% aktywów rocznie w opłacie za zarządzanie. To prawda, ale to nie przekłada się automatycznie na wyższe stopy zwrotu z bezpośrednich inwestycji giełdowych. W moim wypadku było dokładnie odwrotnie – od 2008r. traciłem na tańszym samodzielnym handlowaniu papierami wartościowymi, a w drogich funduszach inwestycyjnych osiągnąłem zyski. Dlaczego? Ponieważ fundusze byłby dla takiego inwestora jak ja bardziej praktycznym narzędziem – zapewniały szeroką dywersyfikację, ciągłość funkcjonowania, mocną korelację z głównymi indeksami oraz dostęp do różnych klas aktywów, w tym nieobarczonych dużą zmiennością.

Nie chcę przez to powiedzieć, że fundusze inwestycyjne są bezwzględnie lepsze niż bezpośrednie inwestycje na giełdzie. Ale w moim przypadku (czyli niedoświadczonego, emocjonalnego inwestora bez warsztatu analitycznego i procesu inwestycyjnego z prawdziwego zdarzenia, którego życie codzienne i praca nie są związane z rynkami finansowymi) sprawdziły się lepiej, mimo że stałe opłaty za zarządzanie dla TFI generowały wyższe koszty niż prowizje na rachunku maklerskim.

Czy jeszcze kiedyś zainwestuję w akcje lub obligacje korporacyjne pojedynczych spółek?

Po traumie z obligacjami korporacyjnymi firmy Gant oraz nietrafionymi zakupami akcji takich spółek jak Polnord, Sfinks, Euromark czy Barlinek jestem bardzo wstrzemięźliwy wobec swojej aktywności na giełdzie. Rozumiem, że aktywna selekcja spółek bez odpowiedniego warsztatu analitycznego, zasad zarządzania kapitałem i prowadzenia inwestycji może szybko doprowadzić do tego, że w portfelu dominuje przypadek oraz błędy behawioralne wynikające np. z niechęci do strat czy księgowości mentalnej. W ochłodzeniu gorącej głowy pomogła mi również lektura książek i badań z zakresu m.in. ekonomii behawioralnej, np. „Pułapki myślenia” Daniela Kahnemana (wkrótce recenzja). Muszę powiedzieć, że znałem (biernie) część tych teorii dużo wcześniej, ale dopiero po przemyśleniu ich w odniesieniu do własnych transakcji z przeszłości, dotarł do mnie ich przekaz.

Jestem również sceptyczny wobec zdolności przeciętnego Kowalskiego do wygrywania z inwestorami profesjonalnymi i instytucjonalnymi w aktywnym handlu, szczególnie na bardzo krótkich odcinkach. Wiem, że rynek nie jest idealnie efektywny, ale nie mam narzędzi, żeby konsekwentnie wykorzystywać jego bieżące nieefektywności na poziomie pojedynczych spółek. Z tego powodu fundusze (parasolowe, ETF oraz indeksowe) to dla mnie domyślne narzędzie do lokowania oszczędności w ryzykowne aktywa. Lubię wszystko, co pozwala mi oszczędzać na kosztach ich utrzymania, np. optymalizację podatkową przez parasole, IKE i IKZE czy obniżone opłaty za zarządzanie (np. na IKE i IKZE w ING TFI, funduszach indeksowych oraz ETF).

Za najważniejszy czynnik determinujący przyszłe wyniki uważam alokację między klasy aktywów – w przeciwieństwie do przemijających spółek, klasy aktywów są trwałe i do pewnego stopnia przewidywalne. Łatwiej je również dostosować niż akcje czy obligacje pojedynczych spółek do naszej osobistej tolerancji na zmienność oraz osadzonych w czasie celów, możliwości i potrzeb finansowych. Samodzielne inwestowanie na giełdzie zbyt często prowadzi do bagatelizowania tych podstawowych aspektów alokowania oszczędności, eksponuje za to nieustającą pogoń za maksymalnymi zyskami, chwilowymi okazjami, itp. Nie interesuje mnie udział w tej grze.

Z drugiej strony nie mam uprzedzeń w stosunku do akcji czy obligacji korporacyjnych jako takich i nie boję się lokować na giełdzie swoich oszczędności. Moje doświadczenia od 2008r. podpowiadają mi jednak, że:

- nie powinienem utrzymywać w papierach wartościowych pojedynczych spółek (łącznie) kwot istotnych z punktu widzenia całości finansów osobistych (max. 5-10% płynnych oszczędności),

- nie powinienem żyć handlowaniem aktywami finansowymi na co dzień,

- z moją obecną wiedzą potrzebuję w miarę szerokiej dywersyfikacji (ok. 20-30 spółek),

- potrzebuję jasnych kryteriów doboru i przeglądu jakościowych, perspektywicznych spółek oraz jasnych zasad ich ewentualnej rotacji, żeby minimalizować emocje i błędy poznawcze,

- jestem zdolny (psychologicznie i finansowo) do podejmowania ryzyka na długi okres w trudnych momentach dla rynku czy gospodarki, więc mogę dodatkowo korzystać na niskich cenach w okresach dekoniunktury i negatywnego sentymentu inwestycyjnego

Tutaj wszystkie artykuły o funduszach inwestycyjnych, funduszach notowanych na giełdzie i ryzyku inwestycyjnym.

Warto również przejrzeć inne narzędzia wspierające oszczędzanie i inwestowanie.

Zapraszam do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś ekstra.