Dla kogo jest IKE – cztery nietypowe scenariusze

Dlaczego indywidualne konta emerytalne nie są popularne? Wśród wielu powodów warto zwrócić uwagę na dwa, które uważam za prawdziwe przekleństwo: nazwę oraz powszechne utożsamianie IKE z obowiązkowym systemem emerytalnym (ZUS oraz OFE).

Co ma do rzeczy nazwa? Niestety nie kojarzy się najlepiej i natychmiast zniechęca do tego rozwiązania całe grupy ludzi, które podłączają pod IKE takie rzeczy jak konieczność regularnego płacenia składek czy konieczność osiągnięcia jakiegoś wieku emerytalnego – totalnie niesłusznie. Druga rzecz to obawy o rolę państwa w całym interesie – bez bicia przyznaję, że sam je miałem, ale jest to już dla mnie sprawa zamknięta. Odnosiłem się do niej w odpowiednich częściach tego i tego artykułu.

Moim zdaniem jedną z najważniejszych cech indywidualnego konta emerytalnego (i całego trzeciego filaru) jest elastyczność – chciałbym ją zilustrować pokazując cztery scenariusze użycia IKE, które niekoniecznie przychodzą nam natychmiast do głowy. Chodzi o IKE dla ludzi młodych, spekulantów giełdowych i miłośników optymalizacji finansowej, osób starszych oraz myślących o kolejnych pokoleniach.

Ten tekst dużo łatwiej będzie przetrawić, jeśli znasz zasady IKE oraz wiesz, co to jest trzeci filar.

IKE dla dwudziestolatków i trzydziestolatków

Na IKE możemy gromadzić pieniądze od 16 roku życia (osoby małoletnie pod warunkiem, że zarabiają na umowie o pracę). Ale bądźmy realistami – nikt przy zdrowych zmysłach nie myśli o emeryturze w dniu osiemnastych urodzin. Z własnego doświadczenia wiem, że rzadko kto myśli wtedy choćby kilka miesięcy do przodu.

To krótkoterminowe podejście do życia nie zmienia się jeszcze bardzo długo i bezsensem byłoby z nim walczyć. Jest naturalne jak oddychanie mniej więcej do czterdziestego roku życia, może nawet dłużej.

Emerytura nie jest i – powiem więcej – nie powinna być najważniejszym finansowym zmartwieniem w tym okresie. Ale przecież nawet studenci oszczędzają i inwestują. Tym bardziej dwudziestolatkowie i trzydziestolatkowie. Na kontach oszczędnościowych, lokatach, w funduszach inwestycyjnych, na giełdzie, kupując złoto i w innych miejscach.

W wielu przypadkach raz zaoszczędzone pieniądze (np. w wieku 20 lat) będą z nami przez kilkanaście lub kilkadziesiąt lat. Nie będziemy tego w ten sposób odczuwać, bo co trzy miesiące będzie trzeba odnowić lokatę, wypłacić awaryjnie część środków z funduszy, itp., ale tak naprawdę nic nie stoi na przeszkodzie, żeby nasze oszczędności i inwestycje zostały przy nas na zawsze - produkowały odsetki, dawały wysokie zwroty, zabezpieczały nas.

Co to ma wspólnego z IKE? Indywidualne konto emerytalne jest zaprojektowane do długofalowego gromadzenia środków. To oznacza dwie ważne rzeczy:

1. chroni nasze oszczędności przed podatkiem Belki, który musimy zapłacić co miesiąc na koncie oszczędnościowym czy np. co trzy miesiące na lokacie. Ten podatek pomniejsza nasze zyski, z czego na przestrzeni kilkudziesięciu lat zbierze się spora kwota. Tutaj więcej.

2. bez formalnego blokowania pieniędzy (jak np. na polisie inwestycyjnej) IKE pozwala wydzielić nam osobny kanał długoterminowego oszczędzania i inwestowania. Nie wiem jak inni, ale ja dużo chętniej korzystam z rozwiązania systemowego niż jednorazowego (np. krótkoterminowej lokaty), szczególnie jeśli daje mi te same lub większe korzyści. A czy moje oszczędności dotrwają na IKE do emerytury? Mam nadzieję, że tak, ale jeśli nie – nic się nie stanie. Kar za zwrot środków przed 60 rokiem życia (kiedy następuje zwolnienie wypłat z podatku Belki) i tak nie ma.

Pod koniec 2015 roku stworzyłem przegląd dostępnych na rynku umów o IKZE i IKE oraz kompleksowy ranking IKZE i IKE.

Osobiście prowadzę IKZE od 2012 roku na rachunku inwestycyjnym DM BDM. Pod koniec 2015 podsumowałem wyniki tej inwestycji. IKE prowadzę w formie rejestru funduszy inwestycyjnych w NN TFI (moje szczegółowe wyniki do końca 2015), gdzie można założyć również dobre IKZE.

Ale najważniejsze dla oszczędzających dwudziestolatków i trzydziestolatków jest coś innego. Wszystko zależy od indywidualnej sytuacji, ale te dwie dekady to zazwyczaj okres niższych kosztów życia niż później. Szczególnie jeśli nie mamy na utrzymaniu rodziny, dzieci, kredytu hipotecznego i całej reszty. Jeśli regularnie zarabiamy, jest przestrzeń do oszczędzania bez dużych wyrzeczeń. I co to ma wspólnego z IKE?

Nadwyżka zgromadzona na IKE, gdy mamy 20-30 lat, da nam większe pole manewru w sprawach finansowych później, na przykład wtedy, gdy wzrosną koszty życia związane z rodziną. Nie będziemy się też aż tak bardzo martwić o naszą dodatkową emeryturę – jakąś pulę pieniędzy pracującą gdzieś w tle już będziemy mieli. Wtedy nawet 10 czy 15 lat bez dopłacania do IKE nie zmieni naszego dobrego położenia, szczególnie w stosunku do tych, którzy kompletnie zaniedbali ten obszar finansów osobistych.

Która cecha IKE jest najważniejsza w tym podejściu? To że możemy nieregularnie wpłacać środki na swoje konto – na przykład 10 lat intensywnego oszczędzania (powiedzmy cały roczny limit), a potem tylko zarządzać tą pulą.

Więcej o tym podejściu w recenzji książki „III filar twojej emerytury”. Przeczytaj też, dlaczego ktoś, kto zaczyna oszczędzać kilka lat wcześniej ma olbrzymią przewagę nad kimś, kto odwleka tą decyzję.

Dla spekulantów giełdowych i miłośników optymalizacji finansowej

Najbardziej można skorzystać z ulgi podatkowej w IKE w formie rachunku inwestycyjnego. Dlaczego? Ponieważ umożliwia zdecydowanie najwyższe stopy zwrotu w porównaniu z innymi postaciami indywidualnego konta emerytalnego.

Ale żeby było jasne – tu nie ma mowy o żadnych gwarantowanych odsetkach. Tu można najlepiej zarobić, ale też najwięcej stracić.

Ale jeśli zyski są wysokie, powiedzmy średnio 10% co roku, korzyść z odroczenia płatności podatku Belki lub jego ewentualnego nie płacenia (po spełnieniu warunku wieku i stażu) będzie największa. Przy dużych kwotach i długim okresie odraczania lub całkowitego unikania podatku Belki w grę wchodzą setki tysięcy złotych.

Tutaj więcej o IKE oraz IKZE w postaci rachunku inwestycyjnego.

Na podobne korzyści, choć na mniejszą skalę, mogą liczyć posiadacze lokat bankowych czy obligacji skarbowych. Zresztą, dużo lepsze od IKE jest pod tym względem IKZE, które zwalnia z podatku Belki bezwarunkowo – czyli nawet jeśli po półtora roku zlikwidujemy nasze indywidualne konto zabezpieczenia emerytalnego i tak nie zapłacimy podatku od zysków kapitałowych. A jest to przecież aż 19% od zysku.

Która cecha jest najważniejsza w tym podejściu? Po pierwsze, korzyści z unikania przez lata podatku Belki, które napędzają procent składany. Po drugie, możliwość likwidacji IKE w dowolnym momencie bez kar (wtedy zainkasujemy zyski z odroczenia podatku od zysków kapitałowych). Jeśli jednak dotrwamy z naszymi oszczędnościami do 60 roku życia, zostaniemy całkowicie zwolnieni z podatku Belki.

Dla osób starszych

Nie ma górnego limitu wieku, do którego można założyć IKE. Nawet 70-latek już przebywający na klasycznej emeryturze może skorzystać z tej formy gromadzenia środków i uniknąć w ten sposób płacenia podatku Belki od swoich oszczędności lub inwestycji.

W tym momencie warto wspomnieć o drugim obok osiągnięcia wieku 60 lat warunku zwolnienia oszczędności na IKE z podatku od zysków kapitałowych. Chodzi o dokonanie wpłat na swoje konto w co najmniej 5 latach kalendarzowych lub dokonania ponad połowy wartości wpłat nie później niż na 5 lat przed złożeniem wniosku o wypłatę środków.

Czyli można śmiało założyć IKE w wieku 65 lat, oszczędzać sobie i inwestować przez 5 lat i na koniec tego okresu być już uprawnionym do wypłaty bez podatku Belki.

Która cecha jest najważniejsza w tym podejściu? Brak górnego limitu wieku uprawniającego do założenia IKE.

Dla chcących zostawić coś po sobie

Nie ma również przymusu wypłacania pieniędzy w wieku 60 lat. Nie należy tego progu w żaden sposób mylić z wiekiem emerytalnym w powszechnym systemie emerytalnym. Niestety zdarza się to nawet w prasowych poradnikach o trzecim filarze sponsorowanych przez renomowane towarzystwa inwestycyjne, banki i firmy ubezpieczeniowe.

60 lat (lub 55 lat, jeśli mamy już uprawnienia emerytalne) to po prostu bariera, po przekroczeniu której państwo formalnie zwolni nasze oszczędności na indywidualnym koncie emerytalnym z podatku Belki. Przedtem w każdym momencie będziemy mieli dostęp do pieniędzy, ale ewentualny zwrot będzie wiązał się z koniecznością zapłaty tego podatku (jeśli były zyski).

Pieniądze możemy wypłacić jednorazowo lub w ratach, przy czym cała niewypłacona reszta będzie nadal pracować. Ale – jeśli stać nas na to – możemy odraczać wypłatę środków z trzeciego filaru do 65, 70 czy 80 roku życia. Możemy ich równie dobrze nigdy nie wypłacić i wtedy zrealizuje się druga olbrzymia zaleta trzeciego filaru. Jaka?

Osoba lub osoby, które uposażymy w umowie z dostawcą IKE, odziedziczy oszczędności po nas bez konieczności płacenia od tej kwoty podatku spadkowego oraz – jeśli sama posiada IKE – bez płacenia podatku Belki. Jest to dość zaawansowana strategia, która umożliwi bardzo korzystny z punktu widzenia podatków transfer majątku między pokoleniami.

Które cechy są najważniejsze w tym podejściu? Możliwość dziedziczenia środków bez konieczności płacenia podatku od spadków, możliwość wskazania osób uposażonych oraz możliwość odziedziczenia środków z IKE osoby zmarłej na własne IKE.

Pod koniec 2015 roku stworzyłem przegląd dostępnych na rynku umów o IKZE i IKE oraz kompleksowy ranking IKZE i IKE.

Osobiście prowadzę IKZE od 2012 roku na rachunku inwestycyjnym DM BDM. Pod koniec 2015 podsumowałem wyniki tej inwestycji. IKE prowadzę w formie rejestru funduszy inwestycyjnych w NN TFI (moje szczegółowe wyniki do końca 2015), gdzie można założyć również dobre IKZE.

Dla kogo jest IKE – podsumowanie

Formalnie na IKE może oszczędzać praktycznie każdy pełnoletni Polak, a jeśli jest zatrudniony na umowę o pracę – nawet 16-latek. W praktyce większość z nas widzi IKE jako idealny produkt dla osób w wieku 40-55 lat, które zaczynają dużo poważniej myśleć o faktycznej emeryturze.

Tymczasem indywidualne konto emerytalne, mimo swojej niemodnej nazwy, może być praktycznym narzędziem dla kilku innych typów klientów:

• dla ludzi młodych z nadwyżkami finansowymi i pewną dozą wyobraźni co do przyszłości,
• dla inwestorów giełdowych, spekulantów oraz miłośników optymalizacji finansowej,
• dla najstarszych klientów,
• dla szukających korzystnego sposobu na zabezpieczenie kolejnych pokoleń.

Tutaj wszystkie artykuły o IKE, IKZE oraz trzecim filarze.

Przejrzyj inne przydatne narzędzia finansowe wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.

Zapraszam do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś ekstra.