Co to jest dobrowolny fundusz emerytalny?

Dobrowolny fundusz emerytalny (DFE) to kolejna forma, w jakiej możemy oszczędzać i inwestować na dodatkową emeryturę w ramach trzeciego filaru. Tym samym jest już sześć różnych możliwości gromadzenia środków na przyszłość za pomocą mechanizmów trzeciego filaru (IKE oraz IKZE) – są to depozyty bankowe, obligacje skarbowe, fundusze inwestycyjne, ubezpieczenia z funduszem kapitałowym, bezpośrednie inwestycje giełdowe oraz właśnie dobrowolne fundusze emerytalne.

Klienci mogą zakładać indywidualne konta emerytalne oraz indywidualne konta zabezpieczenia emerytalnego w tej formie od stycznia 2012 roku, a do tej pory zgodę na działanie uzyskało 9 funduszy.

Tylko co to właściwie jest dobrowolny fundusz emerytalny? Czym różni się od innych form oszczędzania i inwestowania w trzecim filarze, w szczególności funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeń z funduszem kapitałowym? Kto oferuje tego typu fundusze?

Co to jest dobrowolny fundusz emerytalny?

Jest to rodzaj funduszu inwestycyjnego, którego zadaniem jest inwestowanie środków swoich uczestników w ramach trzeciego filaru systemu emerytalnego. To jedna z sześciu różnych możliwości gromadzenia środków za pomocą IKE oraz IKZE.

Dla przypomnienia: trzeci filar to trzy konstrukcje prawne – IKE, IKZE oraz PPE, które państwo przygotowało z myślą o prywatnym oszczędzaniu i inwestowaniu na emeryturę. Ich najważniejszą zaletą są wbudowane zachęty oraz zniżki podatkowe. Trzeci filar jest całkowicie dobrowolny.

Tutaj wszystkie artykuły o IKE, IKZE, PPE oraz trzecim filarze.

Wracając do dobrowolnych funduszy emerytalnych – skoro jest to tak naprawdę fundusz inwestycyjny, czym różni się od zwykłych funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeń z funduszem kapitałowym oraz kto nim zarządza?

Pod koniec 2015 roku stworzyłem przegląd dostępnych na rynku umów o IKZE i IKE oraz kompleksowy ranking IKZE i IKE.

Osobiście prowadzę IKZE od 2012 roku na rachunku inwestycyjnym DM BDM. Pod koniec 2015 podsumowałem wyniki tej inwestycji. IKE prowadzę w formie rejestru funduszy inwestycyjnych w NN TFI (moje szczegółowe wyniki do końca 2015), gdzie można założyć również dobre IKZE.

Kto zarządza dobrowolnymi funduszami emerytalnymi?

Jest to naprawdę ciekawe pytanie, na które odpowiedź wymaga wyjaśnienia kilku dodatkowych kwestii. Otóż, dobrowolnymi funduszami emerytalnymi zarządzają dokładnie te same firmy, które zarządzają otwartymi funduszami emerytalnymi (OFE), czyli powszechne towarzystwa emerytalne (PTE).

Dla przypomnienia: OFE to fundusze (inwestycyjne), za pomocą których oszczędzamy na emeryturę w drugim filarze. Uczestnictwo w nich było do połowy 2014 roku obowiązkowe. PTE to firmy, które zarządzają aktywami OFE (choć nie są ich właścicielami) – kilka przykładowych towarzystw to np. Pocztylion, Generali, Aegon, Nordea, MetAmplico, PZU czy ING. 

Zagubiony w skrótach związanych z emeryturami w Polsce? Ten słownik może pomóc.

Ten diagram ilustruje relację między dobrowolnym funduszem emerytalnym a powszechnym towarzystwem emerytalnym. Co ważne – nie każde PTE oferuje w tej chwili DFE.

Można spojrzeć na miejsce DFE wśród innych mechanizmów oszczędzania i inwestowania na emeryturę inaczej. Jest to propozycja powszechnych towarzystw emerytalnych, które znamy z do niedawna przymusowego drugiego filaru i OFE, w ramach nieobowiązkowego trzeciego filaru. Ten diagram pokazuje miejsce PTE w drugim filarze (jako OFE) oraz trzecim filarze (jako DFE).

Różne możliwości wewnątrz trzeciego filaru i jedna wewnątrz drugiego filaru

Czy to, że dobrowolne fundusze emerytalne są zarządzane przez PTE, ma jakieś znaczenie? Zdecydowanie tak.

Po pierwsze – w dobrowolnych funduszach emerytalnych występują bardzo podobne założenia i ograniczenia inwestycyjne jak przy OFE. Są to zupełnie odrębne fundusze zarządzane przez ten sam podmiot (PTE), ale ich celem w obu przypadkach jest długoterminowy wzrost wartości lokat.

Po drugie – decydując się na konkretny dobrowolny fundusz emerytalny nie mamy wyboru opcji inwestycyjnej (np. fundusz obligacji czy akcji, itp.). To może się zmienić w przyszłości, ale póki co dobrowolny fundusz emerytalny ma jednolitą strukturę. Jakie to ma znaczenie? Nie jest to rozwiązanie specjalnie samoobsługowe – nie musimy podejmować ważnych decyzji inwestycyjnych (np. czy inwestować w akcje, czy w obligacje, w jakich proporcjach, itp.) w trakcie oszczędzania. To zaleta dla osób bez dużego doświadczenia i chęci samodzielnego inwestowania, wada dla inwestorów ceniących niezależność.

Po trzecie – każdy z nas może obserwować wartość swoich oszczędności zgromadzonych w OFE i oceniać skuteczność inwestycji powszechnego towarzystwa emerytalnego, które zarządza jego środkami. Kiedyś (dość nieudolnie) próbowałem obliczyć, jaki zwrot miałem na swoich składkach na OFE i wynik nie był zły. Do czego zmierzam? Można się oczywiście kłócić, ale najlepsze powszechne towarzystwa emerytalne zapewniają całkiem wysoką jakość zarządzania, której można się także spodziewać na DFE.

Czym się różni DFE od zwykłych funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeń z funduszem kapitałowym?

Jeśli chodzi o inne formy IKE oraz IKZE, najbliższej dobrowolnym funduszom emerytalnym do zwykłych funduszy inwestycyjnych oraz ubezpieczeń z funduszem kapitałowym. Dlaczego? Ponieważ wszystkie są oparte tak naprawdę o ten sam rodzaj inwestycji – fundusze inwestycyjne. Również obowiązkowe OFE to nic innego jak mieszane fundusze inwestycyjne (stabilnego wzrostu lub zrównoważone).

Czyli w pewnym sensie IKE oraz IKZE w towarzystwie funduszy inwestycyjnych, towarzystwie ubezpieczeniowym oraz powszechnym towarzystwie emerytalnym to bardzo podobna inwestycja. Jakie są najważniejsze różnice?

1. wpływ na zarządzanie / elastyczność

Tak jak wspomniałem, dobrowolne fundusze emerytalne nie są w tej chwili specjalnie elastyczne jeśli chodzi o opcje inwestycyjne. PTE musi z góry określić profil funduszu (np. stabilnego wzrostu, zrównoważony, aktywnej alokacji, itp.). To ma bezpośredni wpływ na kilka ważnych czynników, przede wszystkim stopień ryzyka oraz możliwą do osiągnięcia stopę zwrotu w przyszłości. Klient tą decyzję może podjąć nie komponując sobie portfel subfunduszy wewnątrz swojego DFE (bo ten jest z góry określony), ale wybierając najbardziej odpowiedni dla jego wymagań DFE z oferty wszystkich towarzystw.

Zupełnie inaczej działają pod tym względem towarzystwa funduszy inwestycyjnych – większość z nich daje klientom wybór w momencie podpisywania umowy o IKE lub IKZE, czy chcą skorzystać z tzw. portfela modelowego, czy będą samodzielnie zarządzać swoimi funduszami. Podobnie będzie w towarzystwach ubezpieczeniowych, gdzie dodatkowo będziemy czasem mogli wybrać tzw. fundusze gwarantowane, które – jak sama nazwa wskazuje – gwarantują osiągnięcie konkretnej (zazwyczaj dość niskiej) stopy zwrotu.

2. opłaty

Druga ważna różnica to koszty związane z oszczędzaniem i inwestowanie w konkretnym rozwiązaniu. Oferta tych trzech kategorii dostawców jest naprawdę bardzo zróżnicowana i w tej chwili nie dysponuję danymi na temat każdego produktu, ale gdybym miał ułożyć je od potencjalnie najtańszych do potencjalnie najdroższych, wyglądałby tak:

1. IKE / IKZE w towarzystwie funduszy inwestycyjnych
2. IKE / IKZE w powszechnym towarzystwie emerytalnym (DFE)
3. IKE / IKZE w towarzystwie ubezpieczeniowym

Dlatego taka kolejność? Wiem, że są TFI, które nie pobierają żadnej opłaty wstępnej, a jedyne koszty to tzw. opłaty za zarządzanie obecne w każdym typu funduszu. W przypadku dobrowolnych funduszy emerytalnych, poza krótkotrwałymi promocjami, praktycznie zawsze występują obie opłaty – wstępna (np. od każdej składki lub za stworzenie konta) oraz za zarządzenie. Jeszcze drożej może być w towarzystwach ubezpieczeniowych – tu dochodzi składka ubezpieczeniowa.

Tutaj więcej informacji o kosztach i opłatach związanych z inwestowaniem w fundusze.

Oczywiście niskie koszty nie gwarantują automatycznie sukcesu. Niewielkie opłaty w zwykłym towarzystwie inwestycyjnym na nic się nie przydadzą, jeśli nie potrafimy zarządzać swoją inwestycją. Ewentualne straty związane z naszymi nietrafionymi decyzjami inwestycyjnymi mogą wielokrotnie przewyższyć wartość opłat w droższych rozwiązaniach, które są zarządzane przez specjalistów (np. dobrowolny fundusz emerytalny).

Pod koniec 2015 roku stworzyłem przegląd dostępnych na rynku umów o IKZE i IKE oraz kompleksowy ranking IKZE i IKE.

Osobiście prowadzę IKZE od 2012 roku na rachunku inwestycyjnym DM BDM. Pod koniec 2015 podsumowałem wyniki tej inwestycji. IKE prowadzę w formie rejestru funduszy inwestycyjnych w NN TFI (moje szczegółowe wyniki do końca 2015), gdzie można założyć również dobre IKZE.

Tutaj wszystkie artykuły o trzecim filarze, IKE oraz IKZE.

Warto przejrzeć inne przydatne narzędzia finansowe wspomagające oszczędzanie i inwestowanie.

Zapraszam do zapisywania się na bezpłatny, e-mailowy tygodnik Moja Przyszła Emerytura – co niedzielę podsumowanie tygodnia, zapowiedzi oraz coś ekstra.